Schaatsen
Dertig jaar na zijn tweede Elfstedentochtvictorie op rij is Evert van Benthem (57) gelukkig in Canada. Definitief teruggaan naar Nederland is uitgesloten. Maar als de Tocht der Tochten doorgaat, pakt hij meteen het vliegtuig. “De Elfstedenkoorts is ongeneeslijk.”
Boven de stallen van de meest succesvolle koeien van Elfstedentocht-icoon Evert van Benthem hangen oorkondes met de namen daarop van schaatslegendes. Martina, vernoemd naar Martina Sablikova, maar ook Annamarie (Thomas), Gretha (Smit) en Marianne (Timmer). Het zijn de echte topsporters onder de raskoeien die dagelijks hun dure plicht doen. Minimaal 15000 liter melk per dag, de echte kampioenen. Marianne, Martina, Gretha of Annamarie ben je niet zomaar, die status moet je verdienen. Evert mag dan in 2000 heel bewust Nederland verlaten hebben, hij weet nog exact wat er op en rond het ijs gebeurt. “De wereld is dankzij internet heerlijk klein en ik volg het allemaal. Die koeien noem ik ook uit respect naar succesvolle schaatsers.”
Beerenburg
Wie Evert wil treffen, moet naar Spruce View, een plaats die gebouwd is rond een ouderwetse cowboysaloon en een kerk. Bij de imposante Van Benthem Dairy Farm langs de Highway 54 is Nederland nooit ver weg. In de koelkast staat Beerenburg, kaasblokjes erbij en Evert volgt via de digitale snelweg al het Nederlandse schaatsnieuws.Via Skype praat hij af en toe bij met zijn voormalige schaatsmaat Yep Kramer. Erben Wennemars en Mark Tuitert zijn vrienden die als ze 150 kilometer verder in Calgary zijn, altijd even aanwippen. Dat doet ook Sven Kramer. Die hoorde van zijn vader Yep de verhalen over de heldendaden van Evert, die in 1985 in Nederland een idool werd door vanuit het niets de Tocht der Tochten te winnen. Een jaar later flikte hij het weer. “Ik vind het knap hoe Sven omgaat met alle druk van publiek en media,” zegt Evert. “Ze komen hier graag. Erben is boerenzoon en Mark komt ook van het Overijsselse platteland. We praten over het boerenleven en schaatsen. Dat zijn mooie middagen en avonden, Beerenburg of Jägermeister erbij.”
Privacy
Als Evert spreekt, zwijgen de toppers van vandaag. Toen hij in 1985 en 1986 de Elfstedentocht op zijn naam schreef, werd hij een held die het allemaal zelf maar moest uitzoeken. Hij wordt in Canada nog weleens badend in het zweet wakker als al die bussen vol fans in zijn slaap voorbijkomen. Ze kwamen langs zijn kaasboerderij in het Overiselse Sint Jansklooster om hem alleen maar even aan te kunnen raken of in de ogen te kijken. “Ik heb mij in 1985 en 1986 nooit gerealiseerd wat er allemaal op me afkwam. In die tijd waren er nog nauwelijks sportmarketeers of managers die je afschermden en goed adviseerden. Dat is iets van deze tijd. Jannette en ik hebben het allemaal zelf moeten uitzoeken en dat was best pittig. Zeker in 1985. Ik startte als grote onbekende en vervolgens schaatste ik op de Bonkevaart recht in de armen van Koningin Beatrix. Ik werd publiek bezit. Iedereen wilde wat van me. Ik was er na een tijdje echt klaar mee. Jannette en ik wilden rust. Privacy. Niet omdat we ons te groot voelden, maar we waren het niet gewend.
De beslissing om naar Canada te emigreren is goed geweest. We hebben hier onze rust gevonden en ook voor de kinderen een fantastische toekomst opgebouwd. Die nemen straks de koeien en de boerderij over. Een andere reden om uit Nederland weg te gaan, was dat we gek werden van al die regeltjes die het voor boeren steeds moeilijker maakten om hun bedrijf te runnen. Daar hebben we hier veel minder last van.”
Het mag dan in the middle of nowhere zijn, Evert krijg je niet meer weg uit Spruce View. Het leven buiten de spotlights heeft zo zijn bekoringen. Hij verhaalt hoe er nog geregeld Nederlanders die op trektocht zijn met hun campers, bij hem opduiken. “Ik zit er niet op te wachten. Als ze aanbellen, zegt Jannette meestal dat ik net lig te slapen of er niet ben. Gaan ze kamperen voor de deur. Dat is dan blijkbaar de magie van de Elfstedentocht winnen. Dat begrijp je toch niet?”
Volksheld
Op 26 februari is het alweer dertig jaar geleden dat Evert voor de tweede keer won. In Spruce View wordt er veel teruggekeken naar de strenge winters van 1985 en 1986, toen Nederland volledig in de ban was van de Elfstedentocht. “Ik woonde in de buurt van de plassen bij Giethoorn en als het maar één of twee nachten gevroren had, waren wij al op het ijs. Touwen om ons middel, voor het geval we door het ijs zouden zakken. Konden we elkaar eruit helpen. Ik reed marathons en trok veel op met Yep en Harm van der Pal. In 1983 was ik pas overgegaan naar de A-rijders en niemand dacht aan mij tijdens de eerste Elfstedentocht. In die tijd draaide het om mannen als Jos Niesten, Dries van Wijhe, Jan Roelof Kruithof en de gebroeders Ruitenberg. Mijn langste wedstrijd was veertig kilometer geweest. Ik voelde bij die eerste Elfstedentocht dan ook geen enkele druk. Meedoen voorin was al leuk.” Toch was er iemand die de naam Evert van Benthem hoog op zijn lijstje van favorieten had gezet: de Friese Elfstedenlegende Jeen van den Berg, winnaar in 1954. “Ik moest daar toen erg om lachen. Ik trainde destijds veel met Jeen die mijn naam noemde tegen AD-journalist Dick van Gangelen. Hij zette dat toen in de krant.”
Een jaar later lag het anders, toen werd er door iedereen op Evert gelet. “Ik was op die 26ste februari sterk en barstte van het zelfvertrouwen. Samen met Rein Jonker ging ik er bij Oudkerk vandoor. Het was man tegen man, tijdens de Elfstedentocht werkt ploegenspel niet. Toen kwam het moment dat ik voor de tweede keer in de armen van de koningin reed, die weer in Friesland was omdat kroonprins Willem-Alexander meedeed bij de toerrijders. En dan ben je ineens een volksheld en denkt iedereen dat je wel even miljonair wordt met die overwinning op zak. Dat werkte echt anders. De beste contracten die voor mij afgesloten werden gingen om 20.000 euro. Tien jaar later was Rintje Ritsma de eerste schaatser die echt goed ging verdienen.”
Koek en zopie
De Elfstedentocht heeft een magie die veel verder gaat dan Nederland. Ook ver weg in Canada merkt Evert dat twee keer als eerste de Bonkevaart passeren de wereldpers haalt. Lachend: “Dat zijn dingen waar je nauwelijks bij stil staat. De Canadese televisie laat nog weleens beelden zien. Of op National Geographic. De Elfstedentocht lijken ze over de hele wereld te kennen. Daarom hadden we ook graag een natuurijswedstrijd hier in Canada opgezet, maar daar zijn we door de KNSB ontzettend in tegengewerkt.”
Het is een zwarte bladzijde voor Evert. Keihard werkte hij met Jannette en tientallen vrijwilligers in 2004 aan de organisatie van een wedstrijd op het Sylvan Lake, niet ver van Spruce View. Die wedstrijd zou onderdeel moeten zijn van een wereldbekercircuit. In Canada werd zelfs het bruggetje van Bartlehiem nagebouwd.
“Het was een prachtige Alternatieve Elfstedentocht met veel media, tot de Canadese zender CBC aan toe. Er kwamen Nederlandse emigranten op af die in de weer gingen met erwtensoep, en koek en zopie. Pure Holland-promotie. We hadden het hier prachtig voor elkaar en we dachten aan het begin te staan van een mooie traditie. Maar het daaropvolgende jaar stonden we niet meer op de kalender. Moesten ze zo nodig naar Tsjechië, waar door gebrek aan vorst niet eens werd gereden.”
Skype
Op de Van Benthem Dairy Farm vinden ze weliswaar hun geluk, maar na twintig jaar Canada wil Evert eindelijk weer wat betekenen voor het Nederlandse schaatsen. Op de veranda schuift ook Jos Pronk aan. Aan het klussen bij zijn oude schaatsmaat. Stallen schilderen. Ook zo’n icoon uit de vorige eeuw toen de helden van het natuurijs na twee Elfstedentochten in één klap Bekende Nederlanders waren. Als schaatsers als Evert van Benthem, Dries van Wijhe, Henri Ruitenberg en Jos Pronk door het land trokken om te skeeleren, dan was het heel normaal dat daar dertigduizend toeschouwers op afkwamen.“Het niveau zal nu absoluut hoger zijn dan in de tijd dat wij schaatsten. Dat weet ik zeker. Maar als ik kijk naar de belangstelling van media en publiek, dan is de sport op sterven na dood. Ik vind dat jammer. In onze tijd werd er zelfs serieus gesproken over de mogelijkheid om van marathonschaatsen een olympische sport te maken. Er waren wedstrijden in het buitenland. Veel publiek verder bij de marathons in Nederland en er waren in onze tijd natuurlijk ook strenge winters met natuurijswedstrijden die uitgebreid op televisie kwamen. Nu verdienen de sporters niets meer en is het marathonschaatsen alleen nog interessant omdat iedereen toch altijd weer hoopt op een Elfstedentocht.”
Evert heeft zo zijn ideeën hoe het marathonschaatsen te ‘redden’. “Om te beginnen moeten de ploegen kleiner. De wedstrijden worden kapotgemaakt door veel te veel controle. De schaatsers van nu moeten begrijpen dat het niet alleen om winnen of verliezen gaat, maar dat je ook rekening moet houden met het publiek. Als je met kleinere ploegen gaat rijden, is het volgens mij ook gemakkelijker om aan sponsors te komen. Dan zijn automatisch de budgetten kleiner. Bij ons waren de wedstrijden een stuk interessanter,
omdat je nauwelijks ploegenspel had.” Ze mogen altijd bij Evert aankloppen voor raad. “Advies geven gaat tegenwoordig ook gemakkelijk via Skype. Ik ga dan zeker adviseren om de ploegen kleiner te maken. Laat ze me maar bellen.”
Niet pessimistisch
Ver van de hectiek van Nederland heeft Evert van Benthem met zijn drie zonen en twee kleinzonen rust en geluk gevonden. Onrustig wordt het alleen op de Van Benthem Dairy Farm als in Friesland de rayonhoofden bij elkaar dreigen te komen en het ineens zo hard vriest dat in Nederland de schaatsgekte toeslaat. In Spruce View klinkt het resoluut: “Dan zijn we weg, kopen we tickets en gaan met het hele gezin meedoen. Die zestiende Elfstedentocht komt er zeker, daar ben ik niet zo pessimistisch over. Op de tocht van 1985 hebben we ook 22 jaar moeten wachten. Bij de eerste berichten dat de Elfstedentocht doorgaat, worden hier de koffers ingepakt. De Elfstedenkoorts is ongeneeslijk.”
Helden Magazine
Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.
