Vera Pauw: ‘Dit doet meer pijn dan ieder verlies ooit’

Sjinkie Knegt & Jorien ter Mors – Sochi 2014 ‘Shorttrack heeft in Nederland een mooie vlucht genomen’ “Ik ben echt geleefd in de maanden na de Spelen van Sochi,” haalt Jorien de nasleep van de Winterspelen van 2014 voor de geest. Meer dan ooit werd shorttrack daar voor Nederland op de kaart gezet. “Het was een behoorlijke gekte hier in Nederland, dat kwam natuurlijk ook door mijn gouden medaille op de langebaan.” “Gelukkig had ik nog een wereldkampioenschap te rijden waar we met de teamrelay wat goed te maken hadden,” vult Sjinkie aan. De kersverse vader moest daarom na Sochi de knop al snel weer omzetten. “Wij moesten door, ‘nee’ zeggen tegen alles wat op ons afkwam. Toen we vervolgens in Canada wereldkampioen werden op de relay, merkten wij ook dat shorttrack in Nederland een mooie vlucht had genomen.” 'We gunnen het elkaar even hard' Sjinkie en Jorien zijn de kopman en –vrouw van het shorttrack in Nederland. In Sochi zorgde Sjinkie met brons op de 1000 meter voor de eerste Nederlandse olympische medaille ooit in het shorttrack. Sjinkie: “Die medaille heeft enorm geholpen de sport op de kaart te zetten in Nederland, en mij trouwens ook.” Jorien werd vierde, vijfde en zesde als shorttrackster, maar op de langebaan won ze olympisch goud op de 1500 meter en met de achtervolgingsploeg: “Ik beschouw Sochi niet als mijn doorbraak bij het grote publiek. Dat interesseert me namelijk niet. Ik schaats niet voor het grote publiek, maar voor mezelf. Om het beste uit mezelf te halen.” Het hoogst haalbare, olympisch goud, mist in het shorttrack nog in de Nederlandse prijzenkast. In het Zuid-Koreaanse Pyeongchang in 2018 hopen ze daar een eind aan te maken. Sjinkie: “Ha, nee hoor. Daarbij is er geen onderlinge strijd wie als eerste die gouden medaille pakt. We willen allebei die medaille, het maakt mij niet uit wie hem als eerste krijgt.” Jorien: “We gunnen het elkaar even hard. Het mooiste zou zijn als we allebei die gouden medaille winnen.” Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.

Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes, Verona van de Leur en Renske Endel vertelden in 2011 al wat zich had afgespeeld in de turnzaal toen zij kinderen waren. Lang werd niet naar hen geluisterd. Dat is nu anders. De verhalen in Helden hebben bijgedragen aan de driedelige documentaire De Gouden Lichting, van 27-29 juni te zien op NPO3. Dag in, dag uit werd er op ze gescholden. Ze werden gekleineerd, getreiterd, uitgehongerd en kregen soms een ‘corrigerende’ klap. Van vrolijke kinderen die ooit waren gaan turnen omdat ze het zo leuk vonden, transformeerden ze in stille meisjes die met lood in de schoenen naar de turnzaal gingen en bij wie angst, eenzaamheid en verdriet in de ogen te lezen waren. Gebrainwasht en monddood gemaakt door hun trainers. Renske Endel, Suzanne Harmes, Verona van de Leur en Gabriëlla Wammes werden vanaf hun achtste gedrild door hun trainers Gerrit Beltman en Frank Louter. Ze hadden begin deze eeuw succes, maar wat kostte het hen een stress, pijn en tranen. Ze spreken van een gevangenisregime en kindermishandeling. Het schrikbewind heeft bij ieder sporen achtergelaten, heeft hen gevormd en tevens misvormd. Nachtmerries, stemmingswisselingen, onzekerheid, onbegrip, woede, eet- en identiteitsproblemen. Stuk voor stuk zijn ze getekend voor het leven. Twee van hen zochten hulp bij een psycholoog, omdat ze er zelf niet uitkwamen. En de turnbond? Die deed niets. Helden ging bij de vier ex-turnsters langs en luisterde naar hun aangrijpende verhalen. “Niemand van ons heeft haar leven helemaal op orde, allemaal hebben we problemen.” Zo begon in 2011 de terugblik van turnsters Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes, Verona van de Leur en Renske Endel op hun turncarrière in Helden. De vier vrouwen van het turnteam dat in 2001 en 2002 werd gekozen tot Sportploeg van het Jaar waren de eersten die uit de school klapten. Ondanks hun verhalen werd er lange tijd verder geturnd alsof er niets aan de hand was. Bij de bond werd de andere kant op gekeken. Er werd wel onderzoek gedaan, maar het rapport verdween vervolgens in een la op het bondsbureau. Beltman en Louter mochten gewoon kinderen blijven trainen. Pas toen Gerrit Beltman eind juli 2020 zelf toegaf hoe hij als turntrainer meisjes had geterroriseerd en mishandeld, reageerde de turnwereld en ondernam de turnbond actie. Er werd een onafhankelijk onderzoek gestart naar ontoelaatbaar gedrag in turnzalen, onder leiding van hoogleraar sportrecht Marjan Olfers. In april 2021 werd het rapport Ongelijke Leggers, waarvoor 175 mensen werden geïnterviewd, gepresenteerd. Van de oud-sporters die meewerkten aan het onderzoek gaf twee derde aan met grensoverschrijdend gedrag te maken te hebben gehad. Na de presentatie van het rapport liet Monique Kempff, voorzitter van de KNGU, weten de aanbevelingen in het rapport integraal over te nemen. Ze bood daarnaast haar excuses aan voor het leed dat de sporters is aangedaan. “Niemand mag nog wegkijken,” zei ze. De slachtoffers maken bovendien aanspraak op een schadevergoeding. De turnsters die in 2011 als eersten hun verhaal vertelden in Helden, deden tien jaar later – toen het onderzoek van Olfers net was afgerond - nogmaals hun verhaal in Helden. Suzanne, Gabriëlla, Verona en Renske vertelden over hun levens. Duidelijk werd dat wat zij als kinderen meemaakten in de turnzaal nog altijd invloed heeft op hun dagelijks leven. Naar aanleiding van hun verhalen in Helden besloot de VPRO de driedelige documentaireserie De Gouden Lichting te maken. De serie, geregisseerd door Ellen Vloet, is vanaf 27 juni te zien op NPO3. In het drieluik wordt de geschiedenis van de vier ex-turnsters aan de hand van interviews en nooit eerder getoond archiefmateriaal minutieus gereconstrueerd. “Ik heb wel even getwijfeld om mee te doen aan de documentaire, omdat ik weet hoe zwaar het is om alles te moeten herbeleven. Maar de kans om een keer uitgebreid mijn verhaal te doen op tv, won het,” zegt Gabriëlla. “Ik ben door de jaren heen geregeld voor tv-interviews gevraagd, maar in de vijf minuten zendtijd die ik dan kreeg, kon ik nooit vertellen wat ik in die jaren in de turnzaal heb meegemaakt. Laat staan wat het met me heeft gedaan en hoe het komt dat ik niet meteen ben gestopt met turnen. Het overkomt je, je wordt er als kind in meegezogen. Dat kan ik alleen duidelijk maken als ik de ruimte krijg om het hele verhaal uit de doeken te doen. Voor de mensen om mij heen vind ik het ook fijn dat ik eens een keer mijn verhaal kan vertellen, dat ze me daardoor beter begrijpen. Ik heb nog steeds het gevoel dat mijn omgeving niet helemaal snapt wat ik heb moeten doorstaan. Jongens met wie ik op school zat en die ik later tegenkwam, zeiden weleens: ‘Waarom heb je het nooit gezegd, wij wisten het niet.’ Ik hoop dat die mensen na het zien van de documentaire inzien dat we monddood werden gemaakt.” Harmes: 'Ik hoop dat meiden die dit hebben meegemaakt kunnen zien dat er een uitweg is. Vergeten zul je het nooit, maar er komt weer een moment dat je gelukkig kunt zijn' “Ik heb ook wel even getwijfeld om mee te doen,” vertelt Renske, “wat me over de streep trok, was dat ik goed duidelijk kon maken in welk proces je terechtkomt als kind. In interviews op tv en in kranten werd daar in mijn ogen vaak te weinig bij stilgestaan. Ik hoop dat door de docu er meer inzicht komt in hoe zo’n situatie kan ontstaan. Misschien herkennen andere turnsters zich in onze verhalen en hebben ze er steun aan. Ik hoop dat de documentaire bijdraagt aan de bewustwording, dat er een verandering komt in de manier waarop met kinderen wordt omgegaan in de sportwereld.” Verona sluit zich daarbij aan: “Ik heb vooral meegedaan om ouders de ogen te openen en ook kinderen die aan topsport doen te waarschuwen, zodat er nooit meer slachtoffers vallen zoals bij ons. De onderliggende boodschap is dat je talentvolle, jonge kinderen altijd goed moet begeleiden en niet zomaar moet overleveren aan trainers. Iedereen die in topsport is geïnteresseerd, moet kijken. Zeker de ouders van kinderen die aan topsport doen.” Ook Suzanne hecht er veel waarde aan dat haar verhaal een keer van A tot Z wordt verteld. “Voor de beeldvorming is dat goed. Ik heb ook ‘ja’ gezegd omdat het voor mij helend werkt als ik nog een keer mijn hele verhaal doe. En niet alleen voor mij, maar voor alle meiden die hier doorheen zijn gegaan. Want er zijn er veel meer die mee hebben gemaakt wat wij hebben meegemaakt. En niet alleen in het turnen. Er is de laatste tijd natuurlijk veel aan het licht gekomen wat betreft machtsmisbruik, denk aan de hele #MeToo-discussie. Het is belangrijk dat goed duidelijk wordt gemaakt wat het met mensen doet, waar het fout gaat. Pas als dat voor veel mensen duidelijk is, kunnen zulke excessen in de toekomst voorkomen worden. Ik hoop heel erg dat door ons verhaal te doen, dit soort zaken tot het verleden gaan behoren.” En denk nou niet dat na de documentaire hun verleden als turnster een gesloten boek is. “Dat wat mij in mijn jeugd is overkomen, draag ik voor altijd bij me, dat gaat niet meer weg,” zegt Renske. “Ik merk wel dat het met de tijd steeds beter lukt om dingen een plek te geven. Maar het blijft een voortdurend proces. Door de documentaire heb ik ook weer gemerkt dat er nog dingen zijn die ik moeilijk vind en waar ik mee aan de slag ga om te proberen ook die een plek te geven.” Gabriëlla: “Ik hoop dat de documentaire er ook toe bijdraagt dat ik op een dag alles wat ik heb meegemaakt een plek kan geven. Ik merk al dat het effect heeft, dat ik rust heb doordat ik mijn volledige verhaal heb kunnen vertellen.” Suzanne: “Met mij gaat het best wel goed. Ik hoop dat meiden die dit hebben meegemaakt kunnen zien dat er een uitweg is. Het is niet zo dat je voor altijd een slachtoffer bent. Vergeten zul je het nooit, maar er komt weer een tijd dat je gelukkig kunt zijn, heb ik gemerkt. Dat vond ik ook belangrijk om te laten zien, dat er een moment komt dat je verder kunt. Ik wil laten zien dat ik een volwassen vrouw ben geworden die haar eigen keuzes maakt, die er mag zijn. Dat is een heel proces geweest. Het gaat niet alleen om de shit die we hebben meegemaakt, maar ook over hoe we daar uiteindelijk mee zijn omgegaan.” Verona: “De documentaire is voor mij niet het definitieve einde van een donkere periode uit mijn leven. Voor mij is het hoofdstuk pas afgesloten als ik eruit ben met de turnbond, als ik voldoende genoegdoening heb van de KNGU."

Sinds het olympisch goud op de Spelen in Pyeongchang in 2018 staat er geen maat op Suzanne Schulting. Wereldtitels en Europese titels stromen binnen. Ze is de koningin van het shorttracken en reist naar de Spelen in Beijing af als de te kloppen vrouw op alle afstanden. “Die ene gouden olympische medaille geeft me geen rust, ik wil er meer.” Je hebt er ooit van gedroomd om olympisch kampioen te worden en te domineren in je sport. Je bent pas 24 en hebt dat nu al bereikt. “Ik heb weleens grappend geroepen: nou jongens, ik kan stoppen! Maar daarvoor vind ik de sport en het leven dat erbij hoort nog veel te mooi. Ik ben nog heel erg hongerig.” 'Laatst liep ik in De Pijp in Amsterdam en hoorde iemand roepen: 'Hé, Schulting!' Ik was helemaal verbaasd, dat maakte ik in Amsterdam nooit mee' Welke sporters inspireren jou? “Mathieu van der Poel, Sven Kramer en Ireen Wüst. Mathieu is maar twee jaar ouder dan ik, hij gaat nog lang niet stoppen, en heeft al zoveel bereikt. Sven en Ireen zitten meer in de nadagen van hun carrière, maar zij doen hetzelfde wat ik ambieer: heel veel bereiken, zo lang mogelijk domineren en blijven doorgaan. Van de buitenlandse sporters keek ik graag naar Lindsey Vonn en Usain Bolt. Beiden legendes in hun sport, stiekem hoop ik dat ook te worden.” Epke Zonderland zei na zijn olympische titel in 2012 dat alles wat hij daarna nog zou bereiken bonus zou zijn. Het zorgde voor een rust die hij goed kon gebruiken in het turnen. “Dat voel ik niet zo, hoewel ik een olympische titel, wereld­ titels en Europese titels heb gewonnen. Ik heb bereikt waar ik vroeger altijd van droomde, maar winnen is een verslaving, iets waar ik geen genoeg van krijg. Die ene gouden olympische medaille geeft me geen rust, ik wil er meer.” Stress Redelijk onverwacht pakte jij in 2018 olympisch goud op de 1000 meter. Als je de shorttrackster Suzanne van toen vergelijkt met die van nu, wat is dan het grote verschil? “Ik was toen twintig, er zat nog veel onrust in me. Ik wilde heel graag, maar het kwam er vaak niet uit. Het was vaak net niet. Ik ging niet als kanshebber naar de Spelen en had zelf ook niet het gevoel dat ik daar weleens een medaille kon winnen. Als ik niet met goud was teruggekeerd, maar met een andere kleur medaille, was ik waarschijnlijk net zo blij geweest. Dat zou voor mij al een heel big deal zijn geweest. Als ik dat vergelijk met nu: ik wil nog steeds graag, maar het komt er nu vaak wel uit.” Stonden in 2018 stiekem de Spelen van 2022 al meer op de radar? “Ergens wist ik wel dat ik ooit goud zou kunnen winnen en dat ik een goede shorttrackster zou kunnen worden. Maar het klopt, mijn doelen waren toen meer gericht op 2022. Hoe vaak had ik in 2018 nou wereldbekers gewonnen of op het podium gestaan? Ik was niet steady genoeg. Als ik in die olympische finale op de 1000 meter op de vijfde positie had gelegen, was het me sowieso niet gelukt als eerste over de finish te komen. Als ik nu op de vijfde positie lig, is de kans wel aanwezig dat ik naar voren kan komen. Het goud heeft me laten inzien dat ik het kan. In die zin heeft het me rust gegeven. Dat gevoel wilde ik vaker ervaren, het gaf me houvast om me ergens in vast te bijten. Het goud in Pyeongchang is de basis geweest voor de rest van mijn successen.” Was jij als mens klaar om goud te winnen? “Ik weet niet of ik er klaar voor was. Ik was destijds nog niet klaar voor de Olympische Spelen zelf. De hele voorbereiding was heftig. Het onbekende viel me zwaar." Ze zeggen vaak: de weg ernaartoe is het mooiste. In mijn geval was dat niet zo. Ik had vooral veel stress. Dat bouwde zich al in de zomer het jaar ervoor op. Dat het op de Spelen toch lukte, kwam ook door het onverwachte brons dat we met de relayploeg wonnen, twee dagen eerder. Het brons had me zo’n boost gegeven, het gaf me ontspanning. Bij de relay kan ik sowieso vrijer schaatsen. Omdat het een teamonderdeel is, delen we de spanning. Ook trainen we dagelijks op de relay, op die routine kon ik terugvallen in Pyeongchang. Na het brons met de meiden voelde ik zoveel euforie, waardoor ik in een flow kwam. Dat goede gevoel kon ik doortrekken naar de 1000 meter. De aandacht en publiciteit na de race vond ik wel heel leuk. De finale van de 1000 meter was ook de laatste wedstrijd, dus ik kon die aandacht op dat moment ook omarmen.” Wat is de grootste verandering die jij hebt doorgemaakt? “Ik ben rustiger geworden. Veel mensen zullen zeggen: ‘Je bent nog steeds druk.’ Dat is misschien ook zo, ik praat veel en ben aanwezig, maar ik heb mezelf veel beter onder controle. Ik weet veel beter wie ik ben, wat ik wil en wat ik moet doen om mijn doelen te behalen.” Vier jaar geleden vond je jezelf nog een stuiterbal. “Dat vind ik nu niet meer. Ik schaats ook niet meer als een stui­ terbal. In vier jaar tijd ben ik een betere shorttracker geworden. Ik weet welke acties ik kan maken en kan makkelijker scha­ kelen. Voorheen kon ik alleen van voren rijden, nu op allerlei posities. Natuurlijk zal er nog weleens een impulsieve actie tussen zitten bij me, dat moet ook, want je kunt niet alles van tevoren berekenen. Maar ik ben nu sterker, houd dingen langer vol en kan makkelijker bepaalde rondetijden rijden. Ik kan mijn tactiek daarop aanpassen. Daardoor hoef ik ook minder impulsief te schaatsen.” 'Hoe ouder je wordt, des te beter je ook weet wat je wel en niet wil. Een blootshoot met mannenblad JFK zou ik nu niet meer snel doen' Ervaar je nu nog weleens stress? “O ja, hoor. Er is altijd wel een moment dat het wat minder gaat en ik het niet onder controle heb. Dat maakt je ook mens, het is niet realistisch om altijd maar perfect met stress om te kunnen gaan. Ik heb ook weleens momenten gehad in de afgelopen jaren dat ik het even niet kon handelen. Het missen van een finale op de wereldbeker in Dordrecht in 2020 bijvoor­ beeld of de finale van de 1000 meter dit jaar waarin ik derde werd. Dat is alleen maar goed. Het houdt me scherp.” Helden Magazine 60 Het eerste gedeelte van het verhaal van Suzanne Schulting komt voort uit Helden Magazine 60. In deze editie lees je een uitgebreid interview met succesvolste Nederlandse olympiër, Ireen Wüst. Ook spraken we Thomas Krol over onder meer zijn transformatie en Kjeld Nuis. Krijgt Sven Kramer in aanloop naar zijn laatste Spelen tien stellingen voorgelegd, spreken we met Antoinette de Jong over trouwen en een nieuwe koers én lacht het leven Irene Schouten toe, al weet ze ook maar al te goed hoe de andere kant van de medaille eruitziet. Ook in Helden Magazine 60 wist Botic van de Zandschulp in 2021 de sprong naar de top honderd te maken, maar dat is pas het begin voor de 26-jarige tennisser. Een gesprek met Peter Bosz over stress, Ajax en zijn ambitie om op een dag bondscoach te worden. Naast speler van Atalanta Bergamo en Oranje is Marten de Roon ook influencer. Op basis van 10 social media-posts gingen wij het gesprek met de voetballer aan. En hoe goed is Lionel Messi nog? We vroegen het aan Ronald Koeman, Henk ten Cate, Ruud Gullit, Giovanni van Bronckhorst, Ron Vlaar en Edwin Winkels. Verder zijn Chris Vos en Lisa Bunschoten de beste paralympische snowboarders van Nederland. In aanloop naar de Paralympics gingen we bij hen langs én een reconstructie van het olympisch goud op de 1000 meter met Gerard van Velde. Victoria Koblenko probeert daarnaast Jorden van Foreest schaakmat te zetten én Samantha van Diemen staat in de ‘Leeuwinnen in het Rijks’ stil bij De Liefdesbrief. Wil je het hele nummer lezen? Bestel Helden Magazine 60 via onze webshop. Geen inspirerende sportverhalen missen van onze Nederlandse sporthelden? Kies het abonnement dat bij jou past en word abonnee.