17 juni 1962
Over de man die Brazilië vandaag 52 jaar geleden voor de tweede maal wereldkampioen maakte, wordt dezer dagen, tijdens het WK in eigen land, veel gesproken. De Brazilianen zijn Mané Garrincha – vrouwenverslinder, alcoholist, maar bovenal geniaal dribbelaar en held van het volk – ruim dertig jaar na zijn dood nog niet vergeten.
'Hier rust in vrede de man die de Vreugde van het volk was,' staat op zijn grafzerk in Pau Grande, het vervallen fabrieksstadje waar Manuel dos Santos opgroeide. Hij werd wereldbenoemd onder de naam Mané Garrincha. Zijn zus gaf hem die naam, wat 'klein vogeltje' betekent, al in zijn jeugd.
Garrincha was de tegenpool van Pelé, verloochende zijn afkomst niet. Hij was en is de held van het volk
Alegria do povo, Vreugde van het volk, zo luidde zijn andere bijnaam. Generatiegenoot Pelé wordt gezien als de beste Braziliaanse voetballer ooit, de man die zichzelf betitelde als O Rei, de koning. Garrincha was zijn tegenpool, verloochende zijn afkomst niet. Hij bleef de simpele jongen die hij in zijn jeugd was, hij was en is de held van het volk.
Op 20 januari, zijn sterfdatum, staan televisieprogramma’s nog jaarlijks bij hem stil. De weinige actiebeelden die er nog van Garrincha zijn, worden vertoond. Voormalige ploeggenoten vertellen anekdotes over hem.
Want die zijn er genoeg. Garrincha was de George Best van Zuid-Amerika, zijn leven draaide naast voetbal om drank en vrouwen. Tijdens een trip naar Scandinavië belandde hij met een Zweedse dame in bed. Een jaar later kreeg hij bezoek van Zweedse officials, die hem vertelden dat hij een zoon had in Europa met de naam Ulf Lindberg. Garrincha reageerde onverschillig, net als bij de geboorte van zijn andere dertien kinderen. Lindberg zou hij nooit ontmoeten.
Zijn ontmaagding vond plaats in een schuur. Met een geit…
Garrincha was een vrouwenverslinder, in elk stadje had hij een ander schatje. Zijn ontmaagding vond plaats in een schuur. Met een geit… Iets dat op het Braziliaanse platteland niet ongewoon was in die tijd. Het liefst was Garrincha naar een prostituee gegaan, maar dat was te duur.
Bij het WK van 1958 in Zweden, waar Garrincha samen met Pelé debuteerde op een groot toernooi voor Brazilië, hadden de officials van de Seleçao besloten dat er alleen mannen in het spelershotel mochten werken. Ze kenden de voorliefde voor blonde vrouwen van de spelers, Garrincha voorop, en vreesden dat die voor teveel afleiding zouden zorgen.
Natuurlijk wordt er ook nog vol bewondering gesproken over zijn voetbalkwaliteiten. Meeverdedigen deed hij niet, tactische aanwijzingen waren aan hem niet besteed. Hij deed zijn hele leven waar hij zin in had, op en naast het veld. Het plezier spatte er vanaf bij Garrincha, voetballen was en bleef voor hem hobby. Hij dribbelde aan één stuk door, passeerde tegenstanders alsof ze er niet stonden. Hij was gemakkelijk te herkennen door zijn kromme benen. De aangeboren handicap maakte zijn passeerbewegingen zo onvoorspelbaar.
Bij het verlaten van het veld kreeg hij een fles op zijn hoofd van de joelende menigte. Bloedend haalde hij de kleedkamer
Garrincha maakte in 1953 de overstap van Pau Grande naar Rio de Janeiro, ging voor Botafogo spelen. Hij werd al snel een sensatie, die meer plezier had in het dollen van zijn tegenstander dan in het maken van doelpunten. Als hij de bal in een leeg doel kon schieten, wachtte hij geregeld nog even tot de tegenstander terugkwam. Kon hij toch nog even een passeerbeweging maken.
In 1958 was hij er dus bij op het WK, als 24-jarige. Samen met de zeventienjarige Pelé. Garrincha moest het WK op de bank beginnen, uit angst dat hij zich niet aan de teamafspraken zou houden in het veld. In de derde wedstrijd tegen Rusland, waarin de Brazilianen moesten winnen om door te gaan, werd hij eindelijk opgesteld. Garrincha liet de Russen alle hoeken van het veld zien. De rechtsbuiten had zijn plek veroverd en Brazilië won zijn eerste wereldtitel aan de hand van Garrincha en Pelé.
Zijn finest hour beleefde hij vier jaar later, bij het WK van 1962 in Chili. Pelé viel al in de tweede wedstrijd geblesseerd uit. Garrincha nam het stokje over en maakte Brazilië met zijn dribbels in zijn eentje, zoals Diego Maradona dat in 1986 met Argentinië deed, wereldkampioen. In de kwartfinale tegen Engeland (3-1) scoorde hij twee keer en hij gaf een assist. In de halve finale tegen thuisland Chili (4-2) maakte hij de 1-0 en 2-0. Hij was de aanslagen van de Chilenen zo zat dat hij natrapte. Hij werd naar de kleedkamer gestuurd en kreeg bij het verlaten van het veld een fles op zijn hoofd van de joelende menigte. Bloedend haalde hij de kleedkamer.
Sambazangeres Elza Soares viel na de WK-finale een naakte Garrincha onder douche in de armen
Op 17 juni 1962 werd de finale tegen Tsjechoslowakije gespeeld. Na tussenkomst van de Braziliaanse president werd Garrincha niet geschorst voor de finale, het bleef bij een officiële waarschuwing. In de finale speelde de dribbelaar met 39 graden koorts. Hij was minder bepalend dan in de eerdere WK-duels, maar de Brazilianen prolongeerden de titel door met 3-1 te winnen. De tweede wereldtitel was een feit voor Brazilië. Garrincha werd topscorer en speler van het toernooi.
Na afloop viel sambazangeres Elza Soares een naakte Garrincha onder douche in de armen. Garrincha was al jaren getrouwd met jeugdliefde Nair, had tijdens zijn huwelijk al met vele vrouwen het bed gedeeld, maar nadat hij Soarez had leerden kennen, wilde hij scheiden. Nair was in verwachting van hun achtste kind, verscheen in een tv-show met hun zeven dochters en barstte in huilen uit. Het leidde tot flinke imagoschade. De supporters keerden zich tegen het glamourstel. Soares en Garrincha ontvingen dreigbrieven en werden uitgescholden.
Zo mooi als het WK van 1962 werd het niet meer voor Garrincha. Het verval trad in. Op het veld en er naast. Omdat hij op het veld niet meer dat kon wat hij altijd had laten zien, greep hij steeds vaker naar de fles. Op 13 april 1969 reed hij met zijn Ford Galaxy over de snelweg met zijn schoonmoeder. Een goede chauffeur was Garrincha nooit geweest, hij veroorzaakte meerdere ongelukken, had zelfs zijn vader een keer aangereden. Die dag reed hij tegen een invoegende vrachtwagen. Zelf kroop hij ongeschonden uit het wrak, zijn schoonmoeder overleefde de crash niet.
Uiteindelijk veranderde hij in een eenzame alcoholist. Zijn geld was op, zijn vrouw was bij hem weg, het volk was hem vergeten
Na het ongeluk nam zijn alcoholgebruik dramatische vormen aan. De fles won het definitief van de bal. Garrincha werd depressief, deed zelfs meerdere zelfmoordpogingen. Op aandringen van Soares liet hij zich enkele keren opnemen in een afkickkliniek. Tevergeefs.
Uiteindelijk veranderde hij in een eenzame alcoholist. Zijn geld was op, zijn vrouw was bij hem weg, het volk was hem vergeten. Op 19 januari 1983 werd hij in comatueuze toestand aangetroffen in zijn huis. Er bleek geen redden meer aan.
Op een brandweerwagen werd hij van het Maracanã-stadion in Rio naar zijn laatste rustplaats in Pau Grande gebracht. Honderdduizenden mensen klapten en huilden langs de weg. Op muren stond geschilderd: 'Bedankt, Garrincha, dat je geleefd hebt.'
Deze dagen valt weer veelvuldig zijn naam tijdens het WK in eigen land. Neymar, de Garrincha van deze tijd, moet de Seleçao naar de zesde wereldtitel leiden, zoals Garrincha dat vandaag precies 52 jaar terug flikte, toen het leven het kleine vogeltje nog toelachte.