3 maart 2005
Rinus Michels overleed vandaag tien jaar geleden. Zijn betekenis voor het Nederlandse voetbal is groot geweest. Maar hij zorgde er tegelijkertijd voor dat Johan Cruijff geen bondscoach werd in 1990.
De buitenspelval en spelers die continu op andere posities opdoken. Het Ajax van de jaren zeventig en het Nederlands elftal tijdens het WK van 1974 oogstten wereldwijd lof voor het vernieuwde totaalvoetbal, dat als Hollandse school werd aangeduid. Johan Cruijff was natuurlijk de grote architect in het veld, Rinus Michels was hem daarbuiten. Oranje werd aan de hand van Cruijff en Michels tweede op het WK en Ajax won driemaal de Europa Cup 1 op rij. Michels maakte alleen de eerste mee, in 1971, maar na zijn vertrek naar FC Barcelona werd doorgeborduurd op zijn uitgestippelde lijn door zijn opvolger Stefan Kovacs.
‘Bedankt, en we zullen het nooit, nooit vergeten,’ sprak Michels op 26 juni 1988 tot een uitzinnige menigte in Amsterdam, na een rondvaart door de grachten. De pijn van de verloren WK-finale, veertien jaar eerder, was op slag vergeten.
'Voetbal is oorlog'
In 1988 leidde De Generaal het Nederlands elftal naar de eerste en enige tastbare hoofdprijs, de Europese titel. Bij de spelersgroep van ’88 dwong Michels respect af. Uit handen van aanvoerder Ruud Gullit kreeg hij niet voor niets een horloge met inscriptie.
De man van de term ‘voetbal is oorlog’, werd na de die titel omarmd door heel Nederland. Waar hij in de jaren zestig en zeventig werd gezien als een stugge, strenge, vaak moeilijk te doorgronde man, die de harde hand niet schuwde, werd hij na het succes in Duitsland ineens gezien als een grappige, aardige opafiguur.
Dat hij een belangrijke rol heeft gespeeld in het Nederlandse voetbal, staat buiten kijf. Michels werd in 1999 niet voor niets door de FIFA uitgeroepen tot de beste coach van de twintigste eeuw. De Britse krant The Times betitelde De Sfinx in 2007 tot beste coach van na de Tweede Wereldoorlog.
'Een team was het niet, waterdragers waren zichzelf belangrijk gaan vinden'
Maar Michels was er tegelijkertijd de schuld van dat het succes van 1988 geen vervolg kreeg bij het WK, twee jaar later, in Italië. Was Oranje wereldkampioen geworden in 1990 als Michels naar de wens van de spelers had geluisterd? We zullen het nooit weten. Maar met Johan Cruijff als bondscoach was het WK niet zo’n fiasco geworden voor het Nederlands elftal als het destijds werd.
Bondscoach Thijs Libregts, volgde Michels op als bondscoach na het EK, kwalificeerde zich eenvoudig voor het WK van 1990, maar moest toch het veld ruimen op verzoek van de spelers. Tussen Gullit en Libregts boterde het sowieso niet, dat kwam nog uit de tijd dat Libregts coach en Gullit speler was van Feyenoord in 1984. In een interview met de Volkskrant zei Libregts destijds: ‘Gullit kan wel voetballen, hij is alleen wat lui. Dat heb je met die zwartjes.’ Gullit reageerde en zei: ‘Met zo’n man wordt het moeilijk werken.’
Maar er speelde meer. Dat het niet lekker zat in de groep die in ’88 nog met elkaar de polonaise liep, was duidelijk. Met de drie van Milaan, Gullit, Marco van Basten en Frank Rijkaard en Barcelona-speler Ronald Koeman had Nederland op papier de te kloppen ploeg voor het WK. Maar een team was het niet, waterdragers waren zichzelf belangrijk gaan vinden.
'Het kon er maar één zijn: Cruijff'
Er werd gezocht naar een coach die de spelers in het gareel kon krijgen. En dat kon er eigenlijk maar één zijn: Cruijff, op dat moment coach van Barcelona. Maar Cruijff werd het niet. Michels, de man die veel van zijn successen als coach te danken had aan de voetballer Cruijff en in 1988, na zijn aftreden als bondscoach, bestuurslid technische zaken van de KNVB was geworden, hield het tegen. Was het jaloezie? Vreesde hij nadat hij eindelijk een hoofdprijs had gewonnen zonder Cruijff bij de WK alweer overvleugeld zou worden door J.C.? Of had Will, de vrouw van Michels haar invloed laten gelden op haar echtgenoot? In Rinus Michels, de biografie van Bas Barkman uit oktober 2011, liet sectiebestuurslid Eric Vilé optekenen dat de wil van Will wet was bij Rinus Michels. ‘Will was, dat merkte je aan alles, bepaald niet dol op Cruijff.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Barkman stond in de biografie van Michels uiteraard uitgebreid stil bij de soap rond het eindtoernooi van 1990, net als het tv-programma Andere Tijden Sport, vorige zomer.
'Omdat we toch met een bondscoach naar het WK moeten, wil ik jullie drie namen voorleggen, drie kandidaten', zou Michels hebben gezegd. Hij opperde Leo Beenhakker, Aad de Mos en Johan Cruijff. ‘Het zijn in mijn ogen alle drie toptrainers, dus is mijn vraag of jullie akkoord zijn als een van deze drie heren het wordt?'
Van Basten, de grote man tijdens het EK van 1988 en van AC Milan, reageerde. 'Nee, daar ben ik het niet mee eens. Het zijn misschien alle drie toptrainers zoals u zegt, maar ik vind, en ik vind dat niet alleen, dat we Cruijff moeten pakken,' is te lezen in de biografie van Michels.
Michels: 'Nou Marco, dat kan jij wel zo zeggen, maar ik weet niet of Johan Cruijff, zoals jij zegt, de beste kandidaat is.'
Van Basten: 'Dat vind ik niet zo interessant die opmerking. Ik vind dat we hier, nu we toch allemaal bij elkaar zijn, moeten stemmen. Dat lijkt me de beste oplossing, weet u meteen wie we willen.'
De spelers stemden, aanvoerder Gullit turfde de stemmen. Acht van hen kozen Cruijff, vijf voor Beenhakker en twee voor De Mos. Een uitslag die weinig te raden over liet. Vooral ook omdat het de dragende spelers als Gullit, Wouters, Koeman, Rijkaard en Van Basten waren die hun voorkeur voor Cruijff uitspraken. Van Basten in de biografie van Michels: ‘Dus gingen wij uit elkaar met het idee dat het geregeld zou worden door Michels. Geen discussie meer, we gaan met Cruijff naar Italië.'
'Niet Cruijff, maar Beenhakker werd aangewezen'
Twee dagen later gaf vice-aanvoerder Koeman de uitslag van de stemming in Kiev door aan Michels, omdat Gullit, Rijkaard en Van Basten ontbraken wegens clubverplichtingen. Michels luisterde. Hij kwam daarna naar buiten met de bondscoach tijdens het WK. Niet Cruijff, maar Beenhakker werd aangewezen.
Beenhakker: 'Ik wist dat ik er beter niet aan kon beginnen. Ik wilde het ook eigenlijk helemaal niet doen. Dat heb ik Rinus ook meermaals gezegd, al noemde ik hem toen nog meneer Michels. Zelfs in de auto, toen we samen op weg waren naar mijn presentatie in de Kuip, heb ik me in die trant tegenover hem uitgelaten. Rinus sprak toen de historische woorden: 'Leo, als jij het niet doet, moet ik op mijn knieën naar Barcelona, doe me dat in godsnaam niet aan.' Ik ben gezwicht, omdat het Rinus was. Godallejezus man, ik had zo'n respect voor hem. Ik was idolaat van die man, ik heb het echt voor hem gedaan.'
Het WK van 1990 werd dus een fiasco. Oranje speelde drie keer gelijk in de poule, verloor daarna van Duitsland en mocht naar huis.