Voetbal
Het vak van voetbaltrainer zorgt soms letterlijk en figuurlijk voor grijze haren. John van ’t Schip weet er alles van. Onder andere yoga helpt hem de rust te bewaren. Een gesprek met de trainer van PEC Zwolle over mediterende monniken in nepal, Johan Cruijff en Marco van Basten.
“De ene keer word je bejubeld, maar de volgende keer kun je bekritiseerd worden. Vorig jaar hadden we bij PEC Zwolle een extreem seizoen. De eerste helft wonnen we bijna alles. Dan wil iedereen wat van je, ben je ieders vriend. De tweede helft wonnen we bijna niets meer. Extreem gesteld ziet niemand je dan nog, dat sta je echt helemaal alleen. Net als met het Nederlandse voetbal.
Wie wil nog iets met Oranje? Zo werkt het. Waarom zijn Cristiano Ronaldo, Lionel Messi, Rafael Nadal en Roger Federer absolute top? Omdat ze met hun talent bijna nooit verslappen. Natuurlijk zijn ze afhankelijk van mensen om hen heen, dat zie je aan het verschil tussen Messi bij Barcelona en Messi bij Argentinië. Als je jarenlang op zo’n hoog niveau presteert, dan moet je in balans zijn.
Weet je wie ook altijd een goede focus had? Rafael van der Vaart. Ik ken hem vanaf zijn veertiende, toen ik hem als jeugdtrainer bij Ajax leerde kennen. Ik kwam na mijn eerste dag thuis en Daniëlle, mijn vrouw, vroeg: ‘Zijn er nog bijzondere talenten?’ Ja, zei ik, een jongen met een matje in zijn nek, niet te groot en te snel, maar hij kan alles. Je kon hem op elke positie zetten, hij verzaakte nooit. Rafael heeft deze zomer in de voorbereiding met ons meegetraind. Geweldig hoe hij het spel nog ziet en beleeft. De jongens vonden het ook prachtig. Als hij fit is, kan hij nog van zoveel waarde zijn. In het veld kun je Rafael niet afleiden, toen niet en nu niet.
Het gaat erom dat je als topsporter en trainer een manier vindt om jezelf te zijn, om in balans te blijven. Als ik in de auto rijd of voor mezelf train, mediteer ik als het ware. Een tijd lang heb ik ook yoga gedaan. Van Daniëlle, die yoga beoefent, krijg ik dat ook mee. Je gedachten rustig krijgen door onder andere met je ademhaling bezig te zijn.
Toen ik coach werd in Australië, heb ik daar ook yoga geïntroduceerd. De eerste die daarmee is begonnen, was Johan Cruijff. Johan en ik hadden elkaar leren kennen in zijn laatste en mijn eerste jaren als speler van Ajax begin jaren tachtig. Ik noem hem wel mijn ‘goeroe’. Als ik hem zag, wilde ik ook zo zijn, hoe hij liep, wat voor haar hij had. Ik was een volgeling. Hij bracht heel veel teweeg bij me. Ik had alles voor hem over.
Ik had vanaf het begin een heel goede relatie met Johan, hij hield van mijn type speler. Johan vond, toen hij in 1985 trainer werd van Ajax, dat een aantal jongens concentratieproblemen had. Daar was ik er één van. En dan bracht hij een ademhalingscoach binnen. Dat was operazanger Len del Ferro, die ook Willy Alberti, de opa van mijn vrouw, les had gegeven. Dat was mijn eerste kennismaking met ademen en het middenrif. Eigenlijk was dat al een soort yoga. Johan was altijd bezig met dat soort zaken.
Johan had me voor die tijd ook al geholpen. Toen ik in de loop van 1984 ernstige last kreeg van mijn rug, gaf zijn vrouw Danny me een bandje waarnaar ik moest luisteren voordat ik ’s avonds naar bed ging. Ik verging van de pijn, had een hernia en moest plat liggen. Op dat bandje stond een stem die me door m’n hele lichaam meenam.
Het begon bij mijn tenen, via mijn voeten naar mijn enkel en dan steeds verder omhoog. Ik werd er rustig van, waardoor ik minder pijn voelde en ook beter kon slapen. Zo leerde ik toch mijn lichaam op een andere manier ervaren. Ik begreep later dat deze vorm van je lichaam scannen Yoga Nidra heet.
Johan was net gestopt als speler, had vrije tijd en heeft me in die periode naar elke dokter en therapeut gereden, voordat ik uiteindelijk in Groningen aan mijn hernia ben geopereerd.
Een dag voor de operatie vroeg Johan of hij nog iets voor me kon betekenen. Mijn moeder wilde graag bij me zijn, maar mijn vader moest gewoon werken, dus was vervoer een probleem, zei ik. ‘O,’ zei Johan, ‘dan haal ik je moeder toch op.’ De volgende dag heeft hij mijn moeder en mijn tante opgehaald in Amstelveen en ze naar Groningen gereden. Kun je je voorstellen? Mijn moeder en mijn tante die niets van voetballen weten en Johan achter het stuur? Johan zei dat de autorit hartstikke gezellig was. In het ziekenhuis vroeg hij aan de chirurg of hij bij de operatie mocht zijn. Ik was al weg. Johan heeft zo’n groene jas aangetrokken, een groen kapje voor zijn mond gedaan en waarschijnlijk ook gezegd hoe de chirurg me moest opereren.
Ik heb trouwens ook even een moeilijke periode gehad met Johan. Toen hij in 1987 coach was van Ajax, wilde hij dat ik mijn contract verlengde. Ik speelde al zes jaar bij Ajax en verdiende bijna niets, had een heel slecht contract. Cor Coster, de schoonvader van Johan, deed mijn zaken en Ajax bood me inderdaad een nieuw contract, maar ik wilde eerst weten wat Johan zelf ging doen, of hij zou blijven.
Hij was daar wat vaag over en toen nam hij begin 1988 ineens ontslag. De relatie tussen Ajax en Johan was die maanden heel slecht. Wat deed Ajax? Ajax bood me ineens een contract dat twee keer zo hoog was als Coster voor me had uit onderhandeld. En dat heb ik getekend. Heel slim, want ze wisten hoe close Johan en ik waren. Dat heeft onze relatie even onder druk gezet, maar gelukkig niet te lang. Hij begreep het ook wel.
Johan liep en loopt als een rode draad door mijn leven. Hij dacht niet volgens traditionele paden. Hij droeg Frank Rijkaard en Pep Guardiola voor als trainers van Barcelona, terwijl ze nog niet heel veel ervaring als coach hadden. Johan was adviseur van de KNVB toen Dick Advocaat in 2004 stopte als bondscoach. Hij vond dat Marco van Basten Advocaat moest opvolgen. Marco was op dat moment mijn assistent bij de jeugd van Ajax.
‘Cruijff heeft een groen kapje voor zijn mond gedaan en waarschijnlijk ook gezegd hoe de chirurg me moest opereren’
Het is wel grappig hoe Marco coach is geworden. Hij had jaren lang geen bal meer aangeraakt nadat hij in 1995 was gestopt met voetballen bij AC Milan. In 2003 begon hij met de cursus coach betaald voetbal en kwam bij mij stage lopen. Hij vond het ook wel weer leuk, die voetballerij. Toen Cruijff hem in 2004 wilde aanstellen als bondscoach, twijfelde hij aanvankelijk heel erg. Hij vond het veel te snel gaan. Zo is Marco. Ik zei meteen: doen. Marco heeft uiteindelijk gezegd dat hij wilde, maar alleen met mij. Zo zijn we bondscoach geworden, hij als hoofdcoach en ik als zijn assistent.
De eerste interland waarbij Marco en ik op de bank zaten, thuis tegen Tsjechië, wonnen we met ontzettend veel mazzel met 2-0. Zo makkelijk was het niet om ineens voor het Nederlands elftal te staan. Ten eerste waren Marco en ik jong en redelijk onervaren, en daarnaast moesten we een half nieuw elftal samenstellen. Grote namen als Jaap Stam, Ronald en Frank de Boer en Marc Overmars stopten en de beste tijd van Patrick Kluivert was voorbij. Alleen Giovanni van Bronckhorst en Phillip Cocu bleven. We vormden een heel nieuwe verdediging met jongens als Khalid Boulahrouz, John Heitinga, Joris Mathijsen en Jan Kromkamp.
Uiteindelijk vonden we een balans met een prachtige groep, met jonge spelers als Wesley Sneijder, Rafael van der Vaart, Nigel de Jong, Arjen Robben, maar ook nog met Ruud van Nistelrooy en Roy Makaay. En natuurlijk Robin van Persie, die net als Dirk Kuyt bij ons debuteerde en daarna zulke grote stappen heeft gemaakt. Wij hebben gezien hoe Robin zich van een onbegrepen individualist heeft ontwikkeld tot een geweldige teamspeler. Daarover hebben we mooie gesprekken met hem gevoerd.
Die gesprekken voerden we trouwens met alle spelers. Ze keken in het begin heus wel tegen Marco op, maar hij stelde zich zodanig op dat het echte gesprekken werden. We luisterden ook naar hen en Marco schaamde zich niet voor zijn eigen onzekerheden. De spelers zagen ook dat Marco heel bevlogen was. Uiteindelijk hebben we ons ongeslagen geplaatst voor het WK van 2006 en het EK van 2008. In 2008 ging het geweldig, totdat we in de kwartfinale verloren van het Rusland van Guus Hiddink.
Ik had het er deze zomer over met Rafael van der Vaart toen hij met ons meetrainde bij PEC. De laatste training voor Rusland liep alles zo goed, die was van zo’n hoog niveau. Het inspelen, het wegdraaien in de korte ruimte; iedereen speelde zo goed dat ik het gevoel had dat ons niets kon overkomen. Een dag later in de wedstrijd zag ik er niets van terug.
De Russen waren gewoon beter. Of het iets te maken had met het overlijden van het te vroeg geboren kindje van Boulahrouz zullen we nooit weten. Khalid deed mee op die laatste training en trainde ook goed. Die Russen hadden geen slecht elftal, hoor, maar misschien voelden we ons wel te goed na die geweldige voorronde tegen Italië en Frankrijk.
Na dat EK gingen Marco en ik samen aan de slag bij Ajax, een avontuur dat na iets minder dan een jaar eindigde met de eerlijke afscheidspersconferentie van Marco. Ik heb weleens gezegd dat hij best iets minder openhartig over zijn eigen functioneren mocht zijn. Heel veel dingen die dat jaar waren misgegaan, lagen buiten onze schuld. Uiteindelijk kwam het erop neer dat hij als trainer niet gelukkig was. Dat hij in 2014 op eigen verzoek een stap terug deed bij AZ was voor mij dan ook geen verrassing. Ik denk ook dat de functie die hij nu bekleedt bij de FIFA beter bij hem past dan het trainerschap.
Na twee jaar Australië was het in 2012 weer Johan die me belde. Zijn schoonzoon Todd Beane en hij waren aan een project begonnen in Mexico, bij Chivas. Johan had mij op het oog als trainer, zei: ‘Mexico is Spanje en Italië in het kwadraat, maar dat kun jij aan.’ Ik heb alleen maar geluisterd. Je weet hoe Johan was: als hij sprak, kwam je er niet meer tussen. ‘Jij wordt de coach, dat Spaans komt wel. Wij zitten erbij, we gaan je steunen,’ zei Johan. Ik hing op en zei tegen Daniëlle: ik denk dat wij naar Mexico gaan, want Johan heeft mij net benoemd tot hoofdcoach van Chivas. Volgens mij heb ik niet eens ‘ja’ kunnen zeggen, werd gewoon aangesteld. Ik heb er een prachtige tijd gehad.
Johan had met de eigenaar duidelijke afspraken gemaakt onder ook wel goede voorwaarden. Die eigenaar ontsloeg bij wijze van spreken elke maand een trainer, hij was zo’n man die gewend was de kleedkamer in en uit te lopen. Dat was bij Johan uit den boze. Ik heb als hoofdtrainer met mijn staf goed kunnen werken. Ik vond het alleen onverstandig dat op elke positie in de club Nederlanders kwamen, op een gegeven moment liepen er bij de jeugd en bij het eerste elftal vijf Nederlanders rond. Daardoor leek het een soort overval. Daar kwamen logistieke problemen bij, auto’s die niet werden geregeld, huizen die niet klaar waren. En er was niet een van ons die Spaans sprak. Dan vraag je om moeilijkheden.
'Van Basten was niet gelukkig als trainer. Dat hij op eigen verzoek een stap terug deed bij AZ was voor mij geen verrassing'
Johan zei altijd: ‘Voetbal is een speedboot en geen mammoettanker, dus je moet snelle beslissingen nemen.’ Hij vond dat Chivas als een mammoettanker werd bestuurd. Overigens waren ze bij Chivas binnen alle geledingen van de club al bekend met yoga. Wij hebben onze doelstelling, de play-offs, gehaald.
In de eerste ronde werden we door de latere kampioen uitgeschakeld. Dat was de aanleiding tot het breekpunt. De eigenaar kwam na de laatste wedstrijd de kleedkamer in, voor het eerst sinds mijn aanstelling. Zijn gezicht stond op onweer, hij begon meteen te schreeuwen. Ik heb hem twintig seconden aangehoord en hem toen in mijn beste Spaans te verstaan gegeven dat ik zijn houding niet accepteerde en hem het woord ontnomen. Toen ging hij tegen mij tekeer en ik tegen hem. Het werd echt ordinair schreeuwen. ‘Ik daag je uit om met mij naar boven te komen,’ schreeuwde hij. Oké, zei ik terug. Ik ging met hem mee de lift in, naar de verdieping waar de supporters stonden te wachten, liep de lift uit, keek achter me en zag niemand.
Was hij de lift niet uitgelopen, maar meteen weer naar beneden gegaan. Stond ik daar in m’n eentje tussen al die supporters. Bewakers kwamen me ontzetten, maar dat was helemaal niet nodig. De supporters wilden met me praten en op de foto. Na tien minuten ging ik terug naar de kleedkamer, zaten de spelers nog keurig te wachten. Die begonnen te klappen. Dat hadden ze nog nooit meegemaakt, een trainer die de eigenaar terecht wees. Een week later zaten we bij Johan in Barcelona te praten over de voortgang van het project Chivas, toen Johan een telefoontje kreeg uit Mexico met de mededeling dat iedereen was ontslagen, behalve ik.
Johan drong erop aan om verder te gaan en niet mijn contract in te leveren om zogenaamd loyaal aan hem te zijn. Dat vond hij flauwekul. Ik ben na een paar weken teruggegaan, heb de voorbereiding gedaan en drie dagen voor de competitie werd ik ook ontslagen.
Vorig jaar volgde Daniëlle een yoga- cursus tijdens onze vakantie op Mallorca. Via haar heb ik de Rinpoche van Maratika, een soort geestelijk leider, ontmoet en ik heb me wat verdiept in het werk van zijn foundation. Ik ben nu ambassadeur van de Maratika Foundation. Die steunt zo’n 25 jonge, boeddhistische monniken die in de bergen van Nepal in de leer zijn, jongens van 12 tot 25 jaar. Ik ben sponsor geworden van zo’n monnik, zorg daarmee dat hij kan leven en studeren.
En dan praten we over 250 euro per jaar. PEC is ook sponsor geworden door kleding en ballen op te sturen. Zij mediteren en doen aan yoga. De voetballerij is vaak vluchtig, gericht op direct resultaat. Dan is het mooi om te ervaren dat er meer is in de wereld. Ze trainen om hun geest in het hier en nu te brengen via eeuwenoude Tibetaanse, boeddhistische meditatietechnieken.
Wat zij uitdragen, is leven in het nu, focussen op het moment dat je leeft. Voor ons, westerse mensen, is het misschien niet zo simpel om te bevatten hoe de monniken denken. Als ze klaar zijn met leren, gaan ze voetballen. Ze hebben een veldje gemaakt, voetballen op blote voeten. En na een doelpunt staan ze te juichen in kleding van PEC Zwolle. Is toch geweldig? Het Maratika-klooster is bijna klaar en wordt dan een soort bedevaartsoord. Nee, ik ben er nog niet geweest, maar Daniëlle en ik gaan zeker. Zelf heb ik de laatste jaren ook geleerd om me nog meer te focussen op het hier en nu. Ik denk dat ik daardoor een betere trainer ben geworden. Als ik een uur meedoe met een partijtje voetvolley, ga ik dat uur helemaal op in mijn spel, denk aan niets anders en word door niets of niemand afgeleid. Noem dat mijn manier van yoga.”
Helden Magazine 43
Het verhaal van John van 't Schip komt voort uit Helden Magazine 43 waar Max Verstappen de cover siert. Verstappen is nog maar twintig en overal waar hij komt, heerst gekte. Wat als hij wereldkampioen wordt?
Verder in de 43ste editie van Helden, alleskunner Mathieu van der Poel over vader Arie, Peter Sagan en meer, de Amsterdamse Kroonjuwelen Donny van de Beek, Frenkie de Jong en Matthijs de Ligt, turner Epke Zonderland, Sepp Blatter, volleybalvrouwen Anne Buijs & Robin de Kruijf, golfer Joost Luiten, voetballer Neymar, Karsten Kroon wil het theater in met zijn vriendin, hockeyers Rizwan Muhammad, Rashid Mehmood en schaatsster Heather Bergsma-Richardson, golfsurfster Eveline Hooft, jong talent Alida van Daalen, de Nederlandse 3x3 basketballers, wielrenster Ellen van Dijk, en Barbara Barend ontmoet Sherida Spitse en haar vrouw, Jolien.
Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.
