De liefde voor het water zit bij Nicholas Heiner in de genen. Op zijn 32ste maakt hij zijn debuut op de Spelen, daarna kiest hij voor het oceaanzeilen. En daarmee treedt hij ook op dat vlak in de voetsporen van zijn vader en coach Roy. Victoria Koblenko stapte met hem in de boot. “Twee Heiners bij elkaar knettert.” Ben je nooit bang voor het water? “Nee, niet in mijn sport. Op het water ben ik helemaal in mijn element, maar onder water... Wij zijn natuurlijk geen vissen. Ik wil liever ademhalen. Maar als ik surf en er komt een grote golf die me onder water houdt, dan is het een ander verhaal. Niet zo lang geleden op Lanzarote merkte ik dat ik ook steeds grotere golven wil proberen en daarmee komen ook grotere nadelen. Je komt dan helemaal buiten adem boven, maar ik weet dat ik het overleef.” Hoe weet je dat zo zeker? “Ervaring. Je moet je rustig houden, spartelen kost meer energie. Hou jezelf klein, raak niet in paniek. Je komt vanzelf bovendrijven. Iedereen kan dertig seconden z’n adem inhouden.” Jouw vader Roy was ook zeiler en deed mee aan de gevaarlijke Ocean Race. Ben jij als kind nooit bang geweest als hij het water op ging? “Nee, ik heb als kind nooit bij de gevaren stilgestaan. Ik was twaalf tijdens de laatste Ocean Race van mijn vader, op die leeftijd kende ik die angsten niet. Het kwam wel even heel dichtbij in 2006, toen Hans Horrevoets overboord sloeg en overleed tijdens de Ocean Race. Mijn vader was destijds nauw betrokken bij Team ABN AMRO II, waar Hans op voer. Ik wil ooit ook de Ocean Race varen, vooral de etappe tussen Nieuw- Zeeland en Argentinië lijkt me fantastisch. Dan is de oceaan wel heel erg groot. Ik kan me voorstellen dat ik me dan heel klein voel. Dan is er geen redding nabij. Er zit als er daar iets gebeurt niet veel anders op dan je overgeven aan het water.” Knowhow Kun jij je eerste boot nog herinneren? “Die kreeg ik voor mijn zesde verjaardag en ik voer er meteen mee weg op een gracht in Enkhuizen. Ik weet nog het merk, het was een Spider Optimist.” Het zeilen is je door je vader met de paplepel ingegoten. “Klopt, zowel de topsport als het vele reizen. We gingen al sinds mijn geboorte achter mijn vader aan en nog voordat ik acht was, had ik Nieuw-Zeeland al vier keer bezocht. Dus op onbewust niveau leid ik dit leven al 32 jaar.” Wanneer kwam het bewustzijn? “Ik begon internationaal te varen op mijn zeventiende.” Heb je het gevoel dat je in de voetsporen van je vader móést treden? “Het is bij mij niet anders dan bij een kind van wie de vader een goede voetballer, tennisser of autocoureur is geweest. Je groeit er mee op en rolt erin. Je pa is gewoon je voorbeeld en dan is de kans groot dat je ook verliefd wordt op dezelfde sport. Mijn ouders hebben me nooit gepusht om te gaan zeilen, maar juist om andere sporten te gaan doen. Ik heb getennist en gevolleybald. En toen ik ging zeilen, was het ook niet zo dat mijn vader telkens met me meeging. Mijn moeder bracht me vaker weg. En als m’n vader het al deed, dan bleef hij koffie drinken en zei hij: ‘Daar staat de auto, haal de boot er maar zelf vanaf.’” 'Mijn vader was de eerste echte professionele zeiler in Nederland. Ik geloof in die grijze haren. Grijs en wijs. Die wijsheid wil ik gebruiken' Hij wilde je intrinsieke motivatie testen? “Dat denk ik. Hoe harder het waaide, des te vaker ik op het water wilde zijn. Het was in het begin kiezen tussen tennissen en zeilen in de weekenden.” Tennissen is wel een stuk goedkoper. “De Finn waarin ik nu vaar, kost 30.000 euro. En daar heb ik er drie van. Een boot voor de jeugd kost iets van 3000 euro. Dat is een ander verhaal dan een stel sportschoenen en een setje kleding aanschaffen, inderdaad. En toch is beginnen met zeilen laagdrempelig. Dat is zo mooi aan Nederland, overal is water. Vaak heeft een zeilclub ook wel een Optimist liggen, die je kunt huren.” Helden Magazine 57 Het eerste gedeelte van het verhaal van Nicholas Heiner komt voort uit Helden Magazine 57. Het dubbeldik zomernummer staat volledig in het teken van de Olympische Spelen in Tokio en het EK voetbal. In Helden Magazine 57 lees je een uitgebreid interview met Dafne Schippers en haar broer Derek over hun speciale band. Spraken we keepster en boegbeeld van de Nederlandse handbalsters: Tess Wester over trouwen, de liefde en het moederschap. En ook een gesprek met en over Mathieu van der Poel, het fenomeen debuteert dit jaar in de Tour de France en rijdt een maand later de olympische mountainbikerace. Met aanvoerder Georginio Wijnaldum, assistent-bondscoach Ruud van Nistelrooij, Denzelf Dumfries en Wout Weghorst blikken we uitgebreid vooruit op het EK. Hoe goed is daarnaast Frenkie de Jong? We vroegen het aan acht kenners. Verder in het EK-gedeelte een interview met Memphis Depay en John Bosman blikt terug op het EK van 1988. Ook in Helden Magazine 57 staat er geen maat op Annemiek van Vleuten meer sinds haar dramatische val tijdens de Spelen in Rio. Praat Sifan Hassan over het geloof, de liefde, haar geheim, de toekomst en goede espresso. Bespreekt chef de mission van de Nederlandse olympische ploeg: Pieter van den Hoogenband de mensen die hem inspireren. Praat de stille kracht van de hockeysters: Eva de Goede over poseren voor Sports Illustrated en tafelvoetballen met Neymar én wint Marianne Vos minder vaak, maar is ze wel gelukkiger. Verder praten we met de vier krachtpatsers van het baansprinten: Roy van den Berg, Matthijs Büchli, Jeffrey Hoogland en Harrie Lavreysen. Spreekt Vivianne Miedema openhartig over haar wens om ooit voor Feyenoord te spelen, zwaait Epke Zonderland in Tokio af, wist Arno Kamminga zelf lange tijd niet hoe goed hij was, pakten Alexander Brouwer en Robert Meeuwsen in 2016 de eerste Nederlandse olympische medaille in het beachvolleybal én staat Sarina Wiegman in de ‘Leeuwinnen in het Rijks’ stil bij De serenade van Judith Leyster. Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.

PSV breekt onder Peter Bosz (60) het ene na het andere record. De club staat bovenaan de eredivisie met een straatlengte voorsprong, bereikte de achtste finale van de Champions League en maakt misschien nog wel de meeste indruk met het aantrekkelijke, aanvallende voetbal. Tijd voor een gesprek met de trainer. “Ik hoop dit jaar eindelijk een keer met mijn club kampioen te worden. Dan ben ik van dat gezeur af.” Is dit PSV het beste team waarmee je hebt gewerkt? “Ik ben erom uitgelachen, maar ik vind dit PSV wel degelijk het beste elftal waar ik ooit mee heb gewerkt. Niet alleen omdat we op technisch gebied heel veel goede spelers hebben, maar ook omdat we een echt team zijn. Deze jongens begrijpen allemaal wat ervoor nodig is om elkaar beter te maken. Ze corrigeren elkaar waar nodig, niet om te katten, maar echt om beter te worden. We hebben een aantal leiders in het team die ook uit zichzelf het woord nemen in de kleedkamer, onder wie Luuk de Jong en Guus Til. En we hebben een paar ongelooflijke talenten onder wie Johan Bakayoko en Ismael Saibari, twee spelers die zich enorm hebben ontwikkeld. In een goed team maken ook de invallers het verschil. Dat hebben we in twee competitiewedstrijden bij ons gezien, tegen Vitesse en Ajax. In die wedstrijden waren we slecht begonnen, moest ik in de rust ingrijpen en juist de wissels zorgden dat we de wedstrijd omkeerden. In de doorslaggevende Champions League- wedstrijd tegen Sevilla stonden we 2-0 achter. Saibari, Yorbe Vertessen en Ricardo Peppi vielen in en daarna wonnen we met 3-2, waardoor we doorgingen. In een goed draaiend team klagen de wisselspelers niet. Ze zijn wel ontevreden, maar op het moment dat je ze inzet, presteren ze. Vertessen heeft aan de linkerkant Noa Lang en Hirving Lozano voor zich. Elke keer als ik hem als wisselspeler inzette, stond hij er, maar zat de wedstrijd daarna wel weer op de bank. Ik kan me dus voorstellen dat hij ontevreden is en wellicht weg wil.” PSV draait als een trein dit seizoen. Ben jij het met ons eens als wij stellen dat jij nog zo’n goede trainer kunt zijn, maar dat uiteindelijk goede voetballers het verschil maken? “Volmondig mee eens. Een elftal vol goede voetballers met een slechte trainer zal altijd beter presteren dan een heel goede trainer met een elftal slechte spelers. Spelers zijn echt belangrijker dan een goede trainer. De kracht van dit PSV is dat we een selectie hebben met mooie, zeer diverse karakters. Met alleen maar ideale schoonzonen win je geen wedstrijden. Voetbal is een teamsport, dus moet elke speler zijn kwaliteiten en zijn karakter wel in dienst stellen van het team. Een marathonloper loopt hoofdzakelijk alleen, dus presteert ook in z’n eentje. Na mijn kennismaking met de spelersgroep had ik vrij snel in de gaten dat we technische heel goede spelers hebben. Dan heb ik het over voetbalintelligentie en het vermogen om goed positiespel te spelen, want daarvoor heb je én intelligentie én techniek nodig. Het was mijn taak om hun acties en karakters dienstbaar te maken aan het elftal.” Een bijzonder karakter in jouw selectie is Noa Lang. “Eens. Wij Nederlanders, en daartoe hoor ik ook, hebben snel een oordeel. Nou, Noa is het levende bewijs dat bijna iedereen er helemaal naast zit. Hij heeft een bepaald imago, maar is een van de grootste teamspelers die ik heb meegemaakt. Noa zorgt dat het elftal bij elkaar blijft, is heel sociaal. Bij de laatste training voor kerst kwam hij op de Herdgang en had hij voor iedereen – niet alleen voor de staf en de spelers, maar bijvoorbeeld ook voor de mensen in de keuken – een fles wijn meegenomen. Hoefde hij niet te doen, had niemand om gevraagd, maar hij deed dat wel. ‘Wij Nederlanders, en daartoe hoor ik ook, hebben snel een oordeel. Nou, Noa Lang is het levende bewijs dat bijna iedereen er helemaal naast zit. Noa is heel sociaal’ Wat ook tekenend is: Malik Tillman is een van de nieuwe jongens, hij kwam over van Bayern München. Ik heb nog nooit zo’n verlegen, timide speler meegemaakt, hij durfde me nauwelijks aan te kijken als ik hem sprak. Na een maand of twee ging ik met hem zitten en vroeg of hij het naar zijn zin had. Of hij al een beetje ingeburgerd was bij PSV. ‘Ja,’ zei hij, ‘Noa heeft me bij hem thuis uitgenodigd, hij had ook zijn kapper gevraagd en nog wat vrienden om me echt het gevoel te geven dat ik erbij hoor.’ Dat is toch geweldig? Noa denkt altijd in het belang van het team.” Is Noa Lang een van die twee à drie ‘neeschudders’ die je volgens Johan Cruijff nodig hebt in een selectie naast de gewenste meerderheid van ‘jaknik- kers’? “Ik snap wat jullie bedoelen, maar dan leg ik de term ‘neeschudder’ bij Noa toch anders uit. Hij is een individualist, zeker, en heeft een beslissende individuele actie. Neem de eerste competitiewedstrijd uit bij FC Utrecht waar we niet goed speelden. Noa brak die open met een goal na een individuele actie, maar hij denkt dus ook altijd in het teambelang. Toen hij geblesseerd was voor de uitwedstrijd in de Champions League tegen Sevilla vroeg Noa of hij mee mocht. Normaal laat ik geblesseerde spelers bij uitwedstrijden thuis, ook omdat ze moeten revalideren en omdat het afleidt. Ik vroeg waarom hij dat wilde. Hij antwoordde: ‘Ik wil het elftal steunen, misschien dat het helpt.’ In zijn geval dacht ik: waarom niet? Dus heb ik Noa mee laten gaan. Hij liep niet in de weg en op zijn manier was hij tot we het veld op gingen bezig met het resultaat.” Ken je zijn achtergrond? “Ja, een beetje wel. Toen ik trainer was bij Ajax, speelde hij in de jeugd. Ik ken zijn verhaal, weet van zijn wens om op jonge leeftijd als Rotterdammer per se voor Ajax te willen spelen. Dan ben je wel een persoonlijkheid. Er is een prachtig interview op PSV-tv van Maddy Janssen waarin hij ineens breekt. ‘Wil je dat ik dat fragment eruit haal?’ vroeg Maddy. ‘Nee hoor,’ zei hij, ‘laat maar zien.’ Ook zo mooi wat z’n moeder een keer over hem heeft gezegd: ‘Normaal ben je er als ouder voor je kind, maar hij was er voor mij.’ En dat Nederlands van hem waarover ik soms iets lees; zijn vader is Surinaams, zijn stiefvader is Marokkaans, dan is het toch logisch dat hij niet precies praat als een gemiddeld kind uit Apeldoorn?” Hoe zijn jullie bij hem terechtgekomen? “We zochten nog iemand voor de linkerkant, omdat toen al de kans bestond dat Xavi Simons zou vertrekken. Technisch directeur Earnest Stewart vroeg mij wat ik van Noa vond. Omdat ik hem niet kende en weleens wat over hem had gelezen, was mijn eerste reactie: dat wordt een hele uitdaging. We hebben in Amsterdam met hem en zijn zaakwaarnemer afgesproken. Noa vertelde dat hij aan Hakim Ziyech had gevraagd wat voor trainer ik was. Ik voelde bij Noa een soort parallel met Hakim. Toen ik trainer was van Ajax belde technisch directeur Marc Overmars mij of ik langs wilde komen omdat hij met Ziyech en zijn zaakwaarnemer zat te praten. Ik vroeg hem: Hakim, wat verwacht jij van mij? ‘Alleen maar dat u eerlijk bent,’ antwoordde hij. Noa kende dat verhaal, dus zei hij me in ons gesprek: ‘U moet mij eerlijk zeggen als ik goed speel, maar ook als ik slecht speel.’ Ik heb geen idee of Ajax ook in beeld was, maar wij wilden Noa meteen hebben. Het is wel bijzonder, een speler die van Ajax naar Club Brugge gaat en dan als volgende stap voor PSV kiest en niet voor het buitenland. Vanaf dag één werken we met zoveel plezier met elkaar. Opmerkelijk is dat het in het begin bij ons bijna alleen over Noa ging. Hij roept blijkbaar iets op bij mensen, ook een heleboel weerstand. De mensen die hem kennen, zeggen allemaal: ‘Wat een goed mens, wat een lieve jongen.’ Jullie collega’s hebben een heel grote rol gespeeld in de aanvankelijke beeldvorming rond Noa.” Heb je nog zo’n speler bij PSV? “Ja, we hebben er 23 en dat meen ik. Elke speler heeft een eigen, mooi verhaal, is uniek. Als ik mijn spelers wil leren kennen, neem ik de moeite om met hen over meer dan alleen voetbal te praten. Ik spreek ook met hen over het leven, wat ze willen bereiken in het leven. Het kan over van alles gaan: over hoe ze hun geld willen besteden, over familie. Vaak luister ik alleen maar tijdens die gesprekken.” Opmerkelijk is ook de doorbraak van Jerdy Schouten, op wie Ruud Gullit ons in een interview een keer had gewezen. Hij zei een paar jaar geleden al: ‘Nederlandse topclubs zitten te slapen.’ “Dat heeft Ruud heel goed gezien. Ik wist ook niet dat hij zo goed was, maar van Noa wist ik dat ook niet, althans niet dat hij zó goed was. De carrière van Jerdy is heel bijzonder. Na ADO Den Haag, Telstar en vier jaar Serie A bij Bologna, koos hij bewust voor PSV met als doel het Nederlands elftal te halen. Prachtig om te zien dat hij dat doel binnen zes maanden heeft bereikt.” Je noemde dit PSV het beste team waarmee je hebt gewerkt. Ben jij na AGOVV, De Graafschap, Heracles, Vitesse, Maccabi Tel Aviv, Ajax, Borussia Dortmund, Bayer Leverkusen en Olympique Lyon op je zestigste ook op je best als trainer? “Presteren doen de spelers. Met AGOVV moesten we amateurkampioen van Nederland worden omdat de club anders geen betaald voetbal mocht spelen. Dat is nogal wat. In mijn eerste jaar bij Heracles werden we meteen kampioen van de eerste divisie. Ik ga tegenwoordig heel anders met druk om dan in het begin van mijn carrière, simpelweg omdat ik geen carrière meer hoef te maken. Zo voelt het nu althans. Ik ben zestig, het vijfde kleinkind is onderweg. Mijn privéleven speelt er de grootste rol in dat ik met de gedachte rondloop om na PSV te stoppen als trainer, tenzij de vacature van bondscoach na beëindiging van mijn driejarig contract bij PSV een keer voorbijkomt. Ik wil een actieve opa zijn, hou van skiën, bezoek graag dancefestivals, maar het belangrijkste zijn de kleinkinderen. Ik wil over een tijdje op zaterdagmorgen of zondag bij hen langs de lijn kunnen staan. Mijn oudste kleinkind is negen, speelt bij Robur et Velocitas in Apeldoorn en hem heb ik pas een paar keer zien voetballen.” CRUIJFF-PRINCIPE Jordi Cruijff haalde jou in januari 2016 naar Maccabi Tel Aviv om jouw voetbalfilosofie en mede op advies van zijn vader. “We waren met Mohammed Allach, technisch directeur van Vitesse, op vakantie op Curaçao toen Jordi belde. Allach zag dat ik twijfelde en zei: ‘Je weet niet waar je ‘nee’ tegen zegt, ga nou eens kijken.’ Jordi was al twee jaar bezig mij te strikken, hoewel zijn vader had gezegd dat het hem nooit zou lukken. Ik moet zeggen dat ik daar een geweldig half jaar heb gehad en zeker was gebleven als Ajax niet was gekomen.” Komt jouw voetbalfilosofie overeen met die van Cruijff? “Johan zei altijd: ‘Mensen betalen tegenwoordig heel veel geld voor een kaartje, dan moet je ze iets bieden.’ Toen ik trainer werd, had ik geen idee wat voor trainer ik zou worden. Mijn eerste wedstrijd met AGOVV was voor de beker tegen Feyenoord. Ik had zo’n zwart boekje gekocht dat je elke trainer zag gebruiken om iets op te schrijven, maar had geen idee wat ik wilde noteren, wist niet of ik moest blijven zitten of staan, rustig moest blijven of roepen langs de kant. Ik heb mezelf als het ware als trainer moeten uitvinden. Wat ik wel wist, is dat ik niet hield van spelers met een matige techniek, bij wie de bal van de voet sprong. Heel voorzichtig gezegd hou ik ook niet van wat we ‘domme voetballers’ noemen, ik hou van spelers met voetbalintelligentie. Ik maakte er een sport van om zoveel mogelijk goede voetballers in een elftal te stoppen en zo kwam ik uiteindelijk bij aanvallend voetbal uit. Ik probeer de toeschouwers plezier te bezorgen. Een supporter wil zijn club natuurlijk zien winnen, maar het is toch veel leuker als dat gebeurt met spectaculair voetbal na een opwindende wedstrijd dan na een saaie pot met één gelukkige counter?” Het tegenovergestelde van de opvatting van José Mourinho dus. Lachend: “Laat ik zeggen dat ik een andere trainer ben dan Mourinho, maar hij heeft ongelooflijk veel gewonnen en daar kun je alleen maar respect voor hebben.” De manier waarop Mourinho wint, is tot daaraantoe. Maar de manier waarop hij langs de lijn scheidsrechters belachelijk maakt, hoe hij zich gedraagt tegen collega-trainers, hoe hij en zijn spelers theater maken... Uit pedagogisch oogpunt is dat toch walgelijk? “Ik zou net zoveel titels gewonnen willen hebben, maar niet op de manier zoals hij zich langs de lijn gedraagt. En inderdaad ook niet met de wijze waarop zijn teams spelen. Iedereen heeft zijn eigen stijl, ik kies voor een andere stijl en het is gewoon een feit dat ik daarmee minder prijzen heb gewonnen dan hij. Toen ik twintig was, werd ik trainer van het Apeldoorns pupillenelftal, dus met de beste spelers in die leeftijdsgroep. Daar begon ik meteen al de filosofie van Cruijff toe te passen, bijvoor- beeld door bij de jeugd geen rugdekking toe te passen. Als je dat wel toestaat, leren ze niet van hun fouten, leren ze niet dat ze verkeerd staan te dekken. Dat soort details ging ik toepassen.” Je bent de laatste buiten de familie die Cruijff voor zijn overlijden op 24 maart 2016 heeft meegemaakt en gesproken. Hij kwam naar Israël. “Ja... Hij was heel ziek, maar nog zo positief. Johan vertelde dat hij vlak voor zijn reis naar Israël met zijn vrouw Danny mee was naar de oogarts. ‘Kunt u bij mij ook even kijken?’ vroeg hij. De oogarts zag iets en kon hem helpen. ‘Wat een geluk dat ik met je ben meegegaan, anders had ik het nooit geweten,’ zei hij tegen Danny. Bij Johan was het glas altijd half vol. Ik was zenuwachtig om training te geven toen hij kwam kijken. Ik heb alle mooie oefeningen die ik kon verzinnen achter elkaar laten uitvoeren. Maar hij zat lekker in het zonnetje te kletsen, zal misschien wel iets hebben gezien van de training, maar misschien ook niets. Hij zag een wedstrijd die we met 4-0 of 5-0 wonnen en zei dat hij had genoten van het spel. Was ik helemaal trots. We zouden gaan eten. Ik vroeg aan Jordi of zijn moeder ook meeging. ‘Natuurlijk,’ zei Jordi. Toen belde ik mijn vrouw Jolyn dat ze snel naar het restaurant moest komen. ‘Maar ik ben nog niet eens aangekleed,’ zei ze. Kan me niet schelen, zei ik, al kom je in je blootje, je moet komen. Tja, drie dagen later overleed hij... Ik was zo blij dat ik hem de week daarvoor – en ook nog zo goed – had meegemaakt. Waar hij liep of zat in Tel Aviv, net als Lionel Messi, zaten verslaggevers, fotografen en fans op hem te wachten. Ik moet weleens een handtekening zetten en word op straat af en toe herkend, maar hij? Tijdens dat etentje zaten we met z’n zessen, Jordi en assistent Hendrie Krüzen, Jolyn en ik en Johan en Danny. Eerst kwam de eigenaar, die was gebeld door het personeel. Maar ook de minister van Sport was op de hoogte gesteld en kwam naar onze tafel. Johan zat aan zijn biefstuk, stond keurig op, gaf die mensen een hand en een handtekening, at verder en dan stond de volgende er al. Hoe hij daar mee omging, vond ik zo knap. Als je zo iemand nederig ziet zijn, wie ben ik als simpele ziel uit Apeldoorn dan om iemand een handtekening of een gunst te weigeren? Natuurlijk heb ik Johan bevraagd toen hij in Israël was. En op elke vraag had hij een zinnig antwoord. Tonnie Bruins Slot is zes jaar zijn assistent geweest, hij bekeek in mijn tijd bij Ajax ook de tegenstanders. Tonnie vertelde me dat hij voor de Champions League-finale in 1992 Sampdoria, de tegenstander van Barcelona, moest analyseren. Hij was live gaan kijken, kwam terug en zei: ‘Johan, ik heb nu een spits gezien, Gianluca Vialli, die kun je niet dekken, die is zo sterk dat hij je altijd wegduwt zodat je niet bij hem komt. Bovendien is hij heel technisch en heeft hij een goed schot, niet normaal.’ Johan antwoordde: ‘Nou, dan dekken we hem niet.’ Bruins Slot keek hem vragend aan. Johan zei: ‘Jij zegt toch dat we hem niet kunnen dekken? Nou, dan gaan we hem ook niet dekken. Vialli is gewend dat al die sterke Italiaanse verdedigers in zijn nek zitten, die kan hij beetpakken, waarna hij kan wegdraaien. Op het moment dat hij geen tegenstander voelt, komt hij in een situatie die hij niet gewend is, dus dat gaan we doen.’ Barcelona won in de verlenging door die vrije trap van Ronald Koeman met 1-0. Van dat soort anekdotes geniet ik en leer ik. Wij moesten voor plaatsing voor de Champions League winnen van Glasgow Rangers, vorig seizoen was dat misgegaan. Uit hadden we het moeilijk, we verlorente gauw de bal en het werd 1-1. Indachtig het Cruijff-principe dat als je de bal hebt, je hem ook niet hoeft te veroveren, besloot ik middenvelder Jerdy Schouten als centrale verdediger op te stellen. Jerdy verliest namelijk nooit een bal. We wonnen met 5-1, heus niet alleen door Jerdy achterin, maar het idee was overeenkomstig de gedachten van Johan.” Je vertrok in 2016 uit Israël omdat Ajax belde. Hoe kijk je naar de situatie in Israël op dit moment? “Jolyn en ik hebben een half jaar in Tel Aviv gewoond en ons veilig gevoeld. We hebben een heerlijke tijd gehad en geweldige mensen ontmoet in een heel bijzonder land, mensen die het nu heel moeilijk hebben. We hebben alle historische plekken bezocht, de Dode Zee, Bethlehem, Jeruzalem. De Israëliërs genoten heel erg van het leven, van de dag. Soms zeiden ze tegen ons: ‘Leef nu, want het kan morgen afgelopen zijn.’ Daarom gaan ze graag uit eten, dragen ze graag mooie kleren. We hebben meteen op 7 oktober, de dag van de aanslagen van Hamas, contact gezocht met onze kennissen daar. Het ging goed met ze, maar tegelijkertijd zeiden ze dat het echt goed mis was, dat ze zich grote zorgen maakten en dat het nooit meer zo zou worden als in de tijd dat wij er waren. Na verloop van tijd maakten ze me ook duidelijk dat Israël geen keus heeft, moet reageren en nu niet meer terug kan. Daarover maak ik me dan ook weer zorgen, want dan zie ik de beelden van die kinderen in Gaza. De situatie daar is hartverscheurend met alleen maar verliezers aan beide zijden. De haat wordt na iedere bom alleen maar groter. We hebben het nu over Israël, mede omdat ik daar heb gewerkt, maar kijk eens naar die verschrikkelijke oorlog tussen Oekraïne en Rusland? Dan lees ik tot mijn stomme verbazing dat Vladimir Poetin zich wil opwerpen als de vredesstichter tussen Israël en de Palestijnen... Dat is toch de wereld op zijn kop? Wij hebben in het tweede elftal een Israëlische jeugdspeler, Tai Abed, die rond kerst even is teruggegaan naar zijn familie. Hij vertelde dat een van zijn beste vrienden is opgeroepen voor het leger, zijn telefoon heeft moeten inleveren en geen enkel contact kan hebben met zijn familie en vrienden. Zo heb je natuurlijk ook verhalen van Palestijnse jongens of van de Oekraïners. Ik had bij Vitesse de Oekraïense speler Denys Oliynyk die nu weer in Oekraïne speelt, trainer wil worden en onlangs een paar dagen op de Herdgang bij ons meeliep. Ik vroeg hoe ze in Oekraïne spelen en trainen. ‘Als het luchtalarm afgaat,’ zei hij, ‘rennen we gauw naar binnen en wachten we tot we weer naar buiten mogen.’ Zo surrealistisch. Ik wil niet als ouwe lul overkomen, maar ik maak me zorgen over de verharding in de hele maatschappij. Ik zeg dat wel vaker.” En voetballers hebben een voorbeeldfunctie... “Ja, daarover spraken we al in de kleed- kamer van Feyenoord, toen ik daar in de jaren negentig voetbalde. Met de voetbalwereld kunnen wij op het gebied van acceptatie van andersdenkenden een voorbeeld zijn, mede voor een leefsituatie zorgen waarin alle rassen, kleuren en godsdiensten door elkaar heen lopen en met elkaar omgaan. Ik zit nu 45 jaar in de voetballerij en echt waar, ik zie geen kleur of godsdienst. Je gaat in de kleedkamer op een respectvolle manier met elkaar om, zoals het hoort. Dat is ook zo mooi nu bij PSV, iedereen gaat met respect met elkaar om, ik voel op dat gebied bij ons geen enkele spanning. In de kleedkamer ken je de mens achter het geloof of achter de nationaliteit, dat is veel belangrijker. Ik was altijd wel geïnteresseerd in de achtergrond van spelers. Toen ik in 1998 in Duitsland bij Hansa Rostock voetbalde, had je nog die oorlog in Joegoslavië tussen Servië, Kroatië, Bosnië en Montenegro. We hadden uit elk van die landen een speler in de selectie en wat bleek? Die jongens hadden nul problemen met elkaar, waren vrienden, deden alles samen, terwijl in de landen zelf buren van voor de oorlog erna niet meer met elkaar spraken. Dat is toch de magie van de kleedkamer.” Maak jij je zorgen om de wereld waarin we leven? “Er zijn over de hele wereld altijd oorlogen geweest, maar onze generaties in West-Europa hebben geen oorlog gekend. Ik maak me de laatste paar jaar voor het eerst zorgen dat een oorlog wel heel dichtbij komt. Het achtuurjournaal kijk ik altijd, als het even kan de actualiteitenrubrieken en lees veel zodat ik via zoveel mogelijk kanten geïnformeerd word. Ik ben zeven jaar weggeweest uit Nederland en maak me zorgen om de verharding in onze maatschappij.” STRESS Marc Overmars haalde jou in 2016 naar Ajax. Hoe kijk je naar wat hij heeft gedaan? En wat vind jij van zijn straf dat hij een jaar lang niet werkzaam mag zijn in het voetbal vanwege grensoverschrijdend gedrag in zijn tijd bij Ajax? “Marc is een vriend van mij. Wat hij heeft gedaan, is fout. Ik heb hem gezegd dat hij zich als een klootzak heeft gedragen. Als ik Ajax was, had ik het anders aangepakt. Ik had hem direct op non-actief gesteld, een onderzoek ingesteld en er daarna conclusies aan verbonden. Ik denk dat de situatie bij The Voice Of Holland een rol heeft gespeeld in hoe dit alles is gegaan. Maar het is helaas niet terug te draaien. Marc is aan de schandpaal genageld. De prijs die hij en zijn familie hebben betaald is hoog. En nogmaals hij is zelf echt een klootzak geweest. Maar de straf die hij er nu nog bovenop heeft gekregen van de KNVB en de FIFA vind ik niet terecht.” Overmars, Edwin van der Sar, de broers Koeman, Henk de Jonge en Foeke Booy hebben als trainer in korte tijd allemaal zware fysieke problemen gekend. Kan er een verband bestaan met de grote stress van het trainerschap? “Dat weet ik niet, bij Ronald en Erwin zat het blijkbaar in de genen, maar laat duidelijk zijn dat we een enorm stressvol beroep hebben. Ik denk dat ik na al die jaren weet hoe ik met de spanning moet omgaan, maar ook als je elke week wint, blijft het stressvol. Wel minder dan als je veel verliest, maar toch. Het is zorgelijk, Marc die een hartaanval krijgt op z’n 49ste, Edwin die ook al de ziekte van zijn vrouw had meegemaakt; dat zijn vreselijke dingen. Ik ben geen deskundige, weet dus ook niet of er oorzaak en gevolg is. Ik weet wel dat ik twintig jaar voetballer ben geweest en nu twintig jaar trainer, nou, neem van mij aan dat het trainerschap veel stressvoller is. Als speler kon ik m’n energie op het veld kwijt, de trainer wordt altijd als eerste afgerekend op slechte resultaten. Dat kleeft aan dit beroep. In Engeland duurt het gemiddelde contract van een manager een jaar en vier maanden. Lyon is na mijn vertrek in 2022 toe aan zijn derde trainer.” Veel teams werken tegenwoordig met een sportpsycholoog, maak jij daar ook gebruik van? “Ik praat al twintig jaar met psycholoog Paul van Zwan over bijvoorbeeld teamprocessen. Daarnaast bespreek ik heel veel met mijn vrouw Jolyn, zij is mijn uitlaatklep. Ik vind mijn staf heel belang- rijk, ik werk graag met vaste assistenten, zo heb ik jarenlang met Hendrie Krüzen gewerkt. Hij was mijn grote steun en toeverlaat, onze scheiding heeft er bij mij echt ingehakt. In Lyon lukte het hem niet om Frans te leren, de voertaal op de club. De kracht van Hendrie is communiceren; als je de taal niet beheerst, kun je ook geen contact maken. Daarom is hij eerder vertrokken en teruggegaan naar Heracles. Ik had hem zeker meegenomen naar PSV als hij dat had gewild, maar hij wilde bij Heracles met pensioen gaan. Dat begreep ik en gunde ik hem, we zijn nog steeds heel goede vrienden, maar ik mis hem wel. Om terug te komen op een psycholoog, ik betrek mijn staf bij alles en heb bovendien de opvatting dat de staf en ik met de spelers moeten communiceren en dat ik dat niet moet overlaten aan een derde persoon.” Welk ontslag heeft jou het meest boos gemaakt? “Dat bij Bayer Leverkusen. Ik begon vlak voor de winterstop in 2018 met een nederlaag, toen stonden we twaalfde. Aan het eind van dat seizoen haalden we de Champions League, het seizoen daarop werden we pas in de kwartfinale uitgeschakeld. In mijn derde jaar stonden we bovenaan in de winterstop, maar verloren wel de laatste wedstrijd van dat jaar met 2-1 van Bayern München. Twee maanden later werd ik ontslagen. Onze eerste keeper was geblesseerd geraakt en zijn vervanger maakte een paar grote fouten. We verloren in Berlijn van Hertha BSC en een dag later belde Rudi Völler me of ik bij hem thuis kon komen. We stonden zesde en de leiding dacht niet dat ik het tij nog kon keren. Het deed ze pijn, maar ze konden niet anders, zeiden ze. Ik was niet boos, maar echt oprecht teleurgesteld. Ik had het daar zo naar mijn zin. En sinds dat ontslag in 2021 hebben ze me elke verjaardag gebeld om me te feliciteren.” OPA Jij vertelde net dat je ook nog een actieve opa wil zijn en dat PSV daarom weleens je laatste club zou kunnen zijn als trainer. Veel oud-voetballers en trainers vinden terugkijkend dat ze als vader tekortschoten en proberen dat te compenseren met aandacht voor hun kleinkinderen. Herken jij dat? “Ja, vandaar ook dat besluit. Ik kan me nu al verheugen op de tijd met mijn kleinkinderen. Ik heb er een die Pep heet, hij is ook nog groot fan van Peppi die bij ons speelt. Pep logeerde bij ons, zat televisie te kijken en begon ineens ‘Noano, Noano’ te roepen. Ik keek hem aan en hij begon weer ‘Noano’ te roepen. Zat hij op ESPN een wedstrijd van ons te kijken met Noa Lang. Ken je Noa, vroeg ik. ‘Ja opa,’ zei hij en zong Noano 7K op je feestje, het nummer dat Noa Lang heeft uitgebracht en dat een grote hit is onder de jeugd. Toch groots?” Heel mooi dat je straks wil genieten van de kleinkinderen. Maar er zijn al eerder trainers geweest die ook dat idee hadden, maar toch besloten door te gaan toen er een mooie aanbieding kwam. Wat als er een heel mooie club belt? “Stel dat in het hypothetische geval Manchester City over drie jaar met een prachtig verhaal komt, dan zal ik heus wel luisteren. Maar dan nog... Jolyn heeft zich zeven jaar lang in het buitenland telkens opnieuw moeten zien te redden. Elke keer weer moesten we ons huis verlaten en een nieuw huis inrichten, nieuwe vrienden maken. Dat is nogal een opgave. Dat trekt een wissel op je. We wonen nu heerlijk in het centrum van Eindhoven, niet ver van onze families. Wat willen we nog meer? En als Oranje niet komt, is het ook goed.” Je hebt vaak lof gekregen voor de manier waarop jouw teams spelen, maar bent nog nooit landskampioen geworden als trainer. Dat is je al geregeld ingewreven. Waarop hoop je nog in je loopbaan? Lachend: “Ik hoop dat ik heel veel mensen een heleboel voetbalplezier mag bezorgen, zoals ik de supporters van PSV de eerste zes maanden van het seizoen blij heb gemaakt. Ik hoop dat ik heel lang in goede gezondheid van mijn kinderen en kleinkinderen kan genieten, dat ik ze kan vasthouden en knuffelen, dat ik ze zie opgroeien en volwassen zie worden. Daarnaast hoop ik dat het goede personen worden, dat ze op hun manier iets kunnen bijdragen aan een betere wereld dan waarin we nu leven. Uiteindelijk zijn wíj schuldig, hebben wij een wereld gecreëerd waarin onze kinderen nu leven. En ja, ik hoop dit jaar eindelijk een keer met mijn club kampioen te worden. Dan ben ik van dat gezeur af.” Helden Magazine 70 Het  interview met Peter Bosz komt voort uit het eerste nummer van 2024. Jutta Leerdam schittert op de cover van de zeventigste editie van Helden. Ze heeft een grote schare fans en volgers. Hoe kijkt ze naar zichzelf? En hoe kijken anderen naar haar. ‘’Echt, schaatsen staat bij mij altijd voorop.’’ In Helden Magazine 70 is er veel aandacht voor de wintersporten. Het jonge Amerikaanse fenomeen Jordan Stolz vragen we naar zijn geheim en de samenwerking met Irene Schouten en Jillert Anema. Shorttrackzusjes Xandra en Michelle Velzeboer veroveren samen de wereld, een dubbelinterview in aanloop naar de WK in Rotterdam. Collega-shorttracker Jens van ’t Wout ontmoet Victoria Koblenko. Daarnaast is er ook aandacht voor voetbal. Calvin Stengs is helemaal terug, schittert bij Feyenoord en Oranje. We gingen langs bij Calvin, zijn vriendin Beau de Boer – dochter van Frank de Boer – en zoontje Saint. Frits Barend eert Ruud Geels, de vaak verguisde spits die in november overleed en oud-voetballer Michael Mols spreekt over de tumor die in zijn hoofd werd ontdekt. Verder kwam wielrenner Milan Vader in 2022 zwaar ten val, lag in coma en keerde na een lange revalidatie terug aan de top, met dank aan vriendin Ilse Lutke die niet van zijn zijde week. Veldrijdster Fem van Empel is een multitalent, maar het is wel wennen dat iedereen haar vergelijkt met Mathieu van der Poel. Tallon Griekspoor is de beste tennisser van Nederland, we spraken hem samen met zijn broers Kevin en Scott in aanloop naar de ABN AMRO Open. Als laatste stroomt het racen bij duizendpoot Tom Coronel door zijn bloed. “Max Verstappen is beter dan iedereen die ik ooit heb gezien.” Wil je het hele nummer lezen? Bestel Helden Magazine 70 via onze webshop. Geen inspirerende sportverhalen missen van jouw favoriete sporters? Kies het abonnement dat bij jou past en word abonnee.

Met baansprinters Roy van den Berg, Matthijs Büchli, Jeffrey Hoogland en Harry Lavreysen heeft Nederland goud in handen. Tijdens de Spelen in Tokio wordt veel van hen verwacht. Het is te hopen dat ze nooit voor dezelfde dilemma’s komen te staan als hun illustere voorgangers Cor Wals, Arie van Vliet, Jan Derksen, Gerrit Schulte en Kees Pellenaars. Frits Barend en Henk van Dorp deden voor Vrij Nederland onderzoek naar wielrennen in de oorlog. Toen Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel, verbleven wielrenners Jan Derksen, Arie van Vliet en Cor Wals in Milaan voor het WK op de baan. Derksen was net wereldkampioen geworden bij de amateursprinters, toen de Internationale Wielerunie UCI de overige onderdelen van het kampioenschap besloot te annuleren. De beroemde sportjournalist Joris van den Bergh schreef tien dagen na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog optimistisch: ‘Wat de wielersport betreft, houd ik zelfs rekening met de mogelijkheid dat er winst in kan zitten door het organiseren van wedstrijden waar ze tot nu toe niet zijn gehouden.’ In 1939 al had elk nadeel, in dit geval een wereldoorlog, zijn voordeel. Cor Wals (1911-1994) Henk van Dorp en ik besloten in 1979 ons onderzoek naar sport in de oorlog voor Vrij Nederland te beperken tot voetballen en wielrennen. Iedere wielerdeskundige begon meteen over Cor Wals. Hij was in 1939 in Milaan de grote favoriet voor de wereldtitel achter grote motoren. Wals had maling aan de duvel en z’n mallemoer, maar was vooral een fantastische baanwielrenner. In 1930 won hij, nog geen twintig, met zijn matje Jan Pijnenburg de zesdaagsen van Parijs, Berlijn, Amsterdam, Antwerpen, Brussel en Frankfurt. Als wielerlegende is hij echter niet de geschiedenisboeken ingegaan. Cor Wals waagde het namelijk op 20 juni 1941 gekleed in een shirt met SS-tekens in een vol Olympisch Stadion deel te nemen aan het NK achter grote motoren. En hij werd kampioen van Nederland in dat shirt. Het zou zijn verdere leven bepalen. Met lood in de schoenen zochten Henk en ik hem begin 1979 op in zijn fraaie bungalow in het Belgische Lommel. We werden gastvrij ontvangen, maar hadden ons voorgenomen niets aan te nemen van een ex-SS’er. Zakelijk wilden we Wals zijn verhaal laten doen. “Ik leefde alleen om te fietsen. Ik wist niets, was stom. Wielrenners deden niet aan politiek,” zei hij. En: “Ik was in 1939 zeker wereldkampioen bij de profstayers geworden. Ik had in de serie de snelste tijd gereden. Toen brak de oorlog uit en moesten we meteen uit Milaan naar Nederland terugkeren. Ik heb er op dat moment nooit bij stilgestaan dat er ook in Nederland oorlog zou komen.” En toen viel Duitsland op 10 mei 1940 Nederland binnen. Het werd stil in de kamer. Cor Wals keek zijn vrouw Anneke vragend aan. Zij zei tegen haar man: “We hadden afgesproken dat je niet over politiek zou praten. We hebben het er al moeilijk genoeg mee gehad. Maar ik zie aan je ogen dat je er toch over wilt praten.” Wals: “Ja, ik wil erover praten, maar dan moeten jullie me één ding beloven: dat jullie er in ieder geval bij schrijven dat ik er vreselijke spijt van heb, dat ik nog altijd niet kan begrijpen hoe ik zo stom heb kunnen zijn. Ik ben stom geweest, stom, stom, stom.” Hij sloeg met zijn vlakke hand tegen zijn voorhoofd toen hij zei. “Ik ben volkomen terecht na de oorlog gestraft, vreselijke spijt heb ik ervan, ook van het verdriet dat ik mensen heb aangedaan.” Achter zijn huis in Tilburg hoorde de razend populaire wielrenner in de meidagen van 1940 de pantserwagens van de Duitsers over de weg ratelen. “Ik had toen nog geen flauw vermoeden dat ik een van hen zou worden. Ik heb zoals gewoonlijk vreselijk impulsief gehandeld. Eind 1940 ben ik er pas bijgekomen, bij die club, bij de SS. Ik kreeg mijn opleiding in Arnhem en vervolgens in Klagenfurt.” Anneke Wals: “Cor, stop. Verder ga je niet.” Wals ging wel verder. “Als je in Berlijn won - en ik won nogal eens – dan kreeg je een lint met een hakenkruis. Alle Nederlanders uit mijn tijd hebben weleens met zo’n lint een ereronde gereden. Ik verdiende 1200 gulden per week, was razend populair en nooit heb ik gedacht: ze gebruiken mijn populariteit. Daar was ik veel te stom voor. Na de oorlog, in het interneringskamp, ben ik pas gaan nadenken, als vent van over de veertig. Ik zat daar gevangen met allerlei soorten mensen: professoren, arbeiders, artsen. Toen realiseerde ik me: ik ben letterlijk ingepakt door het propaganda-apparaat, ben er met open ogen ingevlogen. Nu zie ik ook in dat Hitler de Olympische Spelen van 1936 heeft gebruikt. De neger Jesse Owens, de winnaar van de 100 meter, gaf hij geen hand en de Nederlander Tinus Osendarp - Osendarp was overtuigd SS’er - die derde werd, wel.” We vroegen hem naar Albert Richter. Wals was erbij toen de Duitse toprenner, die als overtuigd tegenstander van de nazi’s consequent weigerde de Hitlergroet te brengen, werd opgepakt op weg naar Zwitserland. “Ik zag hem eind 1939 uit de trein gehaald worden. Toen was Duitsland Nederland nog niet binnengevallen. Een week later las ik in de krant dat Richter bij een skivakantie was omgekomen.” Op 5 januari 1940 wijdde het officieel orgaan van de Duitse Wielerbond, Der Deutsche Radfahrer, een kort bericht aan de wereldkampioen sprint van 1932. ‘Albert Richter heeft een misdaad begaan waarvan de Duitse wielersport in haar geheel niet genoeg afschuw kan hebben. Richter heeft voor een Keulse Jood verschillende malen, een, ditmaal godzijdank, mislukte poging ondernomen om grote geldbedragen naar Zwitserland te smokkelen. Daardoor heeft hij zich vrijwillig en met voorbedachten rade uit de Duitse volksgemeenschap en vanzelfsprekend ook uit de Duitse gemeenschap gesloten. Daaruit heeft hij de enige, mogelijke consequentie getrokken en zelfmoord gepleegd. Wij allen betreuren het dat hij die eens een van de onzen was, op dezen wijze zijn vaderland, dat op het ogenblik uiterst moeilijke uren beleeft, verraden heeft. Zijn naam is voor altijd uit ons leven verdwenen.’ Wals: “Pas nu dringt het allemaal tot me door. Richter (die in 1995 een soort eerherstel kreeg toen de wielerbaan van Keulen naar hem werd vernoemd, red.) is daar ter plekke geëxecuteerd.” Het gesprek kwam op het SS-shirt dat hij droeg tijdens het NK van 1941. “Een week voor dat NK trainde ik op de baan in Zürich. Een paar studenten hadden gehoord dat ik lid van de SS was geworden. Ze wilden met me wedden om honderd gulden dat ik niet in zo’n shirt het kampioenschap durfde te rijden. Dat ik iets niet durfde, moest je nooit tegen me zeggen. De vrouw van de directeur van de baan in Zürich, mevrouw Keller, heeft de avond voor mijn vertrek de tekens op mijn shirt genaaid. Ik heb het absoluut niet gedaan om reclame te maken voor die beweging. Niemand zei iets toen ik het aantrok, niemand riep: ‘Niet doen.’ Niet dat ik iemand iets verwijt. Ach, mensen, wat heb ik toch een spijt, wat moet ik toen veel mensen pijn hebben gedaan. Ik wilde ook niet provoceren. Ik ben terecht gestraft. Je kunt van mening verschillen over de lengte van de straf als je ziet wat er na de oorlog allemaal is doodgezwegen. Ik heb de staat benadeeld, maar ik heb nooit iemand verraden.” Henk en ik wilden weten hoe Cor Wals het NK in dat SS-shirt had ervaren. “Toen ik mijn jas uit deed en het shirt zichtbaar werd, is er vreselijk gefloten. Tijdens de race vloog de ketting van mijn fiets. Onder luid applaus stond ik beneden in de baan. Op zulke momenten was ik niet meer kapot te krijgen, wist ik zeker dat ik zou winnen. Belachelijk als ik er nu aan denk, maar ik heb expres de ereronde gereden. Duizenden kussentjes zijn er naar me gegooid. Ik zou kort na de wedstrijd in Amsterdam in Eindhoven rijden. De nacht voordat ik moest rijden, zijn op de baan allerlei leuzen over mij gekalkt. Een van de directeuren vroeg me: ‘Cor, je rijdt toch niet in dat shirt?’ Natuurlijk niet. Na dat NK ben ik meteen gestopt met wielrennen. Jammer dat niemand me probeerde te overtuigen van mijn fout. Ik denk dat ik te overtuigen was.” Wals vertrok in 1941 naar het gevreesde Oostfront. “Ik nam afscheid van mijn eerste vrouw, stapte in de trein en ineens flitste door me heen: Cor, je geeft twaalfhonderd gulden in de week op, je weet niet wat je te wachten staat, behalve dat je wordt opgeleid tot soldaat. Maar ik kon niet meer terug, durfde niet meer terug. Mijn sportcarrière was die dag voorgoed ten einde. In Klagenfurt had je twee opleidingen: een voor kampbewaker en een voor frontsoldaat. Ik werd frontsoldaat. Ik was Rottenführer, een soort sergeant. Je raakte weleens verzeild in een situatie van man tegen man, dan was het hij of ik. Vreselijk. Op onze terugweg moesten we alles in brand steken: huizen, graanschuren, hooi, de zogenaamde tactiek van verschroeide aarde die de Amerikanen later in Vietnam hebben toegepast.” In 1943 schreef Het Volk dat Cor Wals dood was en De Telegraaf schreef een heuse necrologie na een overlijdensbericht in de Deutsche Zeitung in den Niederlanden. Op 24 december 1943, een dag voor kerst, werd duidelijk dat hij toch nog leefde. In 1944 trad Wals in dienst van een zwager die in Polen als aannemer werkte voor de Duitsers. Volgens de procesvoering zou hij daar een schrikbewind hebben gevoerd onder de arbeiders. In 1979 zei hij daarover: “Ik weet dat mij alles wat slecht is in de schoenen is geschoven. Dat schrikbewind is een pertinente leugen. Er was wat met een jongen die een Pools meisje had aangerand. Die heb ik een keer laten marcheren.” Ineens zei hij: “Als ik niet dáár had gezeten, had ik bij het verzet gezeten, want zo was mijn karakter. Dan was ik nu dood geweest. Nu leef ik, maar ik heb er duur voor betaald. Het ergste vind ik nog dat ik onderdeel ben geweest van een systeem dat bij volle verstand Joodse mensen heeft weggehaald en uitgeroeid. En niemand durfde iets tegen me te zeggen. In Nederland was iedereen die me niet goed kende bang. Logisch. Alleen de directeur van de baan in Eindhoven heeft met me over de SS gesproken, althans over dat shirt. Daar ben ik hem dankbaar voor. Natuurlijk heb ik hem niet aan de Duitsers verraden, daar was hij bang voor. Ben je gek. Adrie Zwartepoorte, die niet heeft gereden in de oorlog, is verstandig geweest, de verstandigste. Hij was een kleine renner, had geen klasse maar blijkbaar wel veel hersens. Had ik dat maar gedaan.” In 1945 keerde Wals terug in Nederland. In Tilburg kwam hij de bekende wielersoigneur Jan van Dinteren tegen. “Ik wist tot dat moment niets van de razzia’s en jodentransporten, was me van geen kwaad bewust. Ik heb me vrijwillig in Vught gemeld, liep naar de schildwacht die de wacht hield en zei: ik ben Cor Wals, kom me melden. Voor mijn gevoel had ik niets gedaan behalve het uitoefenen van vreemde krijgsdienst.” Hij toonde ons een foto van zichzelf in gestreepte gevangeniskleding achter tralies met als onderschrift: ‘Eens toegejuicht door duizenden, daarna weggehoond en uitgefloten, en nu eenzaam achter de tralies. De bekende zesdaagse renner Cor Wals in het kamp Vught.’ Wals: “Ik heb niet vrijwillig voor de foto geposeerd. Wat je niet kunt zien, is dat ik een geweer in mijn rug had.” Kees Pellenaars, ex-koppelgenoot van Wals en later bekende ploegleider, vertelde ons dat Wals boos werd toen Pellenaars een keer ‘die koleremoffen’ riep. Voor het eerst die middag reageerde hij boos. “Pel zei dat? Juist hij? Ik zal jullie vertellen hoe het zat. Ik zat gevangen in kamp Vught toen iemand naar me toe kwam en vroeg: ‘Was Pellenaars lid van de SS? Hij ontkent het namelijk, maar staat wel ingeschreven.’ Toen dacht ik: laat ik hem redden, want misschien kan hij mij later ook nog eens helpen. Ik zei dus: ik heb hem lid gemaakt zonder het hem te vertellen.” We vertelden dat in de biografie van Pellenaars staat dat Wals hem tegen zijn zin een SS-blad liet toesturen. “Dat is van A tot Z gelogen. Net als in mijn proces ook is gelogen dat ik meerdere keren in een SS-shirt heb gereden. Dat was precies één keer. Dat is erg genoeg, maar dan moeten ze er niet meer van maken. Pellenaars en ik vormden samen een koppel, we waren beiden niet geïnteresseerd in politiek. Hij liegt ook als hij suggereert dat ik al voor de oorlog sympathiseerde met de NSB of met de Duitsers. Ik ben er pas in het najaar van 1940 bijgekomen en dat weet Pellenaars dondersgoed. Er is maar één waarheid. Toen we visa voor buitenlandse reizen moesten aanvragen en ik ze moeiteloos kreeg, zoals ik ook probleemloos benzine voor mijn auto kreeg, zei ik tegen Pellenaars: Kees, jij moet ook lid worden, dan hebben we nooit problemen met visa. Kees zei: ‘Oké, doe maar.’ Toen heb ik hem ondersteunend lid gemaakt van de Germaanse SS in Nederland. Ik heb hem eind 1940 in Utrecht aangemeld, dus hij wist precies waarom hij dat blad kreeg opgestuurd. Hij heeft zich niet op eigen initiatief aangemeld, ik zal ook niet zeggen dat hij sympathiseerde met de Duitsers of de SS, maar hij is vanaf 1940 met zijn eigen goeddunken lid geweest.” We vroegen Wals of hij ook tijdens zijn proces in 1947 spijt had betuigd, zoals hij dat tijdens ons gesprek had gedaan. “Ik heb mijn eis tot vijftien jaar mogen aanhoren, heb niets mogen zeggen. Ik moest hoe dan ook zwaar worden gestraft. Dat ik ben gestraft, vind ik niet erg. Wel vind ik het erg dat ik geen eerlijke rechtszaak heb gehad. Begrijpelijk voor die tijd, maar niet eerlijk. Maar ja, wat zeur ik. Ik ben stom geweest. Ik ben tot twaalf jaar veroordeeld, onder andere omdat ik door het rijden in een SS-shirt tijdens een Nederlands kampioenschap een slecht voorbeeld ben geweest voor de jeugd. Ik ben in 1952 vrijgekomen en alleen dankzij mijn tweede vrouw ben ik er bovenop gekomen.” Kees Pellenaars (1913-1988) Hij vormde vanaf 1938 dus een koppel met Wals op de baan. Ook Kees Pellenaars was een graag geziene Nederlandse renner op de Duitse wielerbanen tijdens de oorlog. Hij reed veel in Berlijn. Tot 15 januari 1943, toen bij een Britse luchtaanval het dak van de Deutschlandhalle in brand vloog, waardoor de koepel instortte. “Ik heb in het begin niets gemerkt van de NSB-sympathie van Wals,” vertelde Den Pel in 1979. “We moesten in 1941 een keer met de auto de Moerdijkbrug over. Toen we daar een tijdje stonden te wachten omdat er weer zo’n Duitse controlepost was, zei ik: die koleremoffen. Wals zei: ‘Ho, ho, je moet me niet beledigen Kees, want ik hoor daar ook bij.’ Toen voelde ik wel dat ik moest oppassen. Wals, had ik wel gemerkt, kon altijd iets regelen.” Ook Pellenaars wist of merkte niets van concentratiekampen of deportaties als hij door Duitsland reisde. “Je was alleen maar bezig met wielrennen. Ik verdiende goed de kost. Hadden we dan moeten stoppen met wielrennen? In Duitsland was niets te merken. Het enige dat ik me kan herinneren, was dat we volop te eten hadden. Wat ik in de oorlog heb gedaan, was gewoon fietsen voor mijn brood. De rest kon me niet schelen. Moeten jullie je eens indenken: sliepen we in een wachtkamer op een betonnen vloer, hartstikke druk, omdat al die soldaten uit Leningrad terugkwamen. Moest je nog oppassen ook, want die mensen zaten onder de luizen. Je zag soms krijgsgevangenen lopen, maar daar lette je niet op.” In zijn biografie, geschreven door Pierre Huyskens, was Pellenaars de ‘good guy’ tegenover ‘bad guy’ Cor Wals. Pellenaars durfde naar eigen zeggen niet te breken met Wals. “Bang als ik was dat ‘ie me zou flikken. En dat hij daartoe in staat was, heeft hij herhaaldelijk laten blijken ook.” Voor zover bekend heeft Wals geen mensen verraden. Jan Derksen (1919-2011) Hij werd in 1939 wereldkampioen en bleef dat vervolgens zes jaar lang doordat er geen WK’s werden gereden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook Jan Derksen stond ons te woord. “We zijn in 1939 meteen per trein uit Milaan via Basel, Frankfurt en Keulen teruggereisd naar Nederland. Kort daarna vloog ik over zee naar Kopenhagen, omdat de treinen niet via Duitsland mochten rijden en de vliegtuigen niet over Duitsland mochten vliegen. In de winter van 1939-1940 heb ik onder enorme belangstelling verscheidene wedstrijden gereden in de Deutschlandhalle in Berlijn. De sfeer was geweldig, zonder meer. Ook in ’41 en ’42 was het er qua sport geweldig.” Ook Derksen herinnerde zich zijn vermoorde collega Albert Richter. “Een heel fijne renner. Ik weet nog dat hij is doodgeschoten omdat hij bezittingen van zijn manager, Berliner, een jood, naar Zwitserland wilde brengen. Hij was verraden, is uit de trein gehaald en gefusilleerd.” Anno 1979 besefte Derksen dat sport voor de Duitsers een reclamemiddel was om te laten zien dat het leven gewoon doorging. We vroegen hem of hij tijdens zijn reizen door Duitsland iets van de oorlog merkte. “Als we met de trein uit Zwitserland kwamen, gooiden we bij Freiburg vaak sigaretten naar krijgsgevangen die daar aan het spoor stonden te werken. Dat mocht absoluut niet.” En moeite met de wedstrijden in Duitsland, het land waarmee Nederland in oorlog was? Derksen: “Tja, je leefde helemaal voor de sport. Ik vond dat gedoe altijd wel vreselijk: visum aanvragen, uren wachten in de rij voor één wedstrijdje. Maar aan de andere kant was je blij dat het kon. Het voordeel dat je door die sport had, was enorm. Je was jong en greep de mogelijkheden die de sport je bood met beide handen aan. Ik zie het ook absoluut niet als iets verkeerds als ik terugkijk op wat wij hebben gedaan. Dat wij in Duitsland, Zwitserland en zelfs in Parijs mochten rijden, dat was een voorrecht dat je niet zomaar liet schieten. Wat Cor Wals heeft gedaan, dat kon natuurlijk niet. Cor dacht: die Duitsers winnen de oorlog en dan ben ik de man. Dom natuurlijk, je moet dat soort zaken niet bij de sport halen.” Arie van Vliet (1916-2001) Hij behoorde met Jan Derksen voor, tijdens en na de oorlog jarenlang tot de beste baansprinters ter wereld. Trok baanwielrennen voor de oorlog nauwelijks publiek, in de oorlog zaten de tribunes bomvol, aldus Arie van Vliet. “De mensen waren blij met de afleiding die wij ze boden.” Van Vliet, winnaar van goud op de 1-km tijdrit bij de Spelen van Berlijn in 1936, veelvoudig wereldkampioen sprint en in 1953 sportman van het jaar, ontving bij wedstrijden in Berlijn in stadions vol hakenkruisvlaggen in 1942, 1943 en 1944 na een overwinning kransen met een hakenkruis. “Aan die vlaggen was je gewend. Tijdens de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 hing naast de vlaggen van alle landen in het stadion ook de hakenkruisvlag. Daar lette je niet op. Tijdens de wereldkampioenschappen in 1938 in Amsterdam hingen die vlaggen ook in het Olympisch Stadion. Ze zeggen nu wel: nicht gewusst. Maar zo was het ook.” Over de verdiensten in de oorlog, vertelde Arie van Vliet: “We verdienden goed, reden tijdens het NK op recettebasis, dat was voor de oorlog ontstaan toen er weinig publiek was. In het tweede oorlogsjaar zaten er 40.000 mensen op de tribune. Ik won twee titels en verdiende 9000 gulden. Voor wedstrijden in Duitsland beurden we gauw zeven- à achtduizend mark, plus de reis- en verblijfskosten. We reisden vaak met de auto en als ik door Duitsland reed, had ik nooit enig idee wat er aan de hand was. Ik heb wel kampen gezien en ook krijgsgevangenen, maar verder wist ik niets. Ik luisterde veel naar Radio Oranje (het radiostation van de regering in ballingschap in Londen, red). Daar werd ook nooit iets gezegd over vergassingen.” Daar had Van Vliet een punt. Na de oorlog is met name koningin Wilhelmina verweten dat ze in mei 1940 niet alleen meteen naar Londen vluchtte en haar landgenoten in de steek liet, maar ook dat ze in haar wekelijkse radiopraatjes via Radio Oranje nauwelijks tot geen aandacht vroeg voor de deportaties van de 105.000 Joden naar de vernietigingskampen. Van Vliet: “Het verstand van nu is niet te vergelijken met het verstand van 1942. Toen wist je niets, je fietste.” Gerrit Schulte (1916-1992) “In Berlijn had ik al het gevoel dat er rottigheid zou komen,” vertelde Gerrit Schulte, die in 1936 meedeed aan de Spelen. “In het Olympisch dorp merkten we dat de conciërge van ons gebouw veel minder te eten kreeg dan wij. ‘Er staat hier iets te gebeuren,’ zei hij me al. Toen ik hem een keer extra eten gaf, reageerde hij heel geschrokken. Hij was bang dat hij gesnapt zou worden. Zo was de sfeer toen al.” Door een schorsing reed Schulte aanvankelijk nauwelijks in de eerste oorlogsjaren, tot de Sport- und Pressereferent van de Rijkscommissaris voor bezet Nederland, Herman Harster, er persoonlijk voor zorgde dat Schulte terugkeerde op de piste. In 1944 reed Schulte nog in Dortmund. “De Nederlanders reden daar zo goed dat we de concurrentie binnen de kortste keren op rondes achterstand hadden gereden. Machtig was dat, dat kunnen jullie je voorstellen. En het publiek was erg sportief.” Schulte had er nooit aan getwijfeld of fietsen in Duitsland wel kon tijdens de oorlog. “Een sportman bemoeit zich niet met politiek. Daarom is het nooit in me opgekomen om te weigeren wedstrijden in Duitsland te rijden. Ik was bang voor bombardementen, maar verder was het al met al een leuke tijd. Ik heb ook fijne Duitse collega’s leren kennen. Als we met de groep Nederlandse renners in de trein door Duitsland reden, zaten we te zingen en lekker wit brood te eten met dik roomboter erop. Die Duitsers zeiden dan: ‘Mensch, halten Sie doch die Schnauze, wir haben es so schwer in Leningrad.’ Dan riep ik: ach, lik m’n reet. Want politiek interesseerde me niets. Geloof me, je lette echt niet op de vlaggen in 1942 in de Deutschlandhalle. Het klinkt misschien raar voor jullie, maar het enige waar je mee bezig was, was wielrennen en nog eens wielrennen. Er is nog nooit iemand geweest die mij kwalijk heeft genomen dat ik in Duitsland heb gereden. De mensen vormden in die tijd een eenheid, ze stonden naast en achter elkaar, ze waren tolerant. Nu hangen ze elkaar op, gunnen ze elkaar niets. Het is niet te hopen dat deze generatie met een oorlog wordt geconfronteerd. Ik geloof niet dat ze erin zouden slagen om zich er zo doorheen te slaan als wij dat in de oorlog hebben gedaan. Weten jullie waarom ik na de oorlog nooit een centje last heb gehad? Omdat ik de mensen met wielrennen veel plezier heb geschonken, ik heb ze iets gegeven.” Het allerlaatste Nederlandse kampioenschap onder de bezetters werd verreden in Valkenburg in 1944 en gewonnen door Gerrit Schulte. Adrie Zwartepoorte (1917- 1991) De Nederlandse wielrenners hadden niet te klagen over de medewerking van de bezetter, de nazi’s hadden niet te klagen over het vertier dat toppers als Van Vliet, Pellenaars, Derksen, Schulte en tot zijn vertrek naar het oosten ook Wals het publiek in Europa boden. Overal waren ze graag geziene gasten. Een van de renners die in de oorlog weigerde in ruil voor veel geld te blijven fietsen, was Adrie Zwartepoorte: nationaal kampioen profstayers in 1940, voor Schulte en Wals. Ook hem zochten we op. “Ik voelde er niets voor in Duitsland te gaan rijden, om daar geld te gaan verdienen. Dat ging me te ver. Ik heb er nooit met mijn collega’s over gesproken waarom zij wel in Duitsland hebben gereden. Het had geen zin. Mijn vader was voor de oorlog lid van de SDAP. Hij heeft me ook aangeraden te stoppen met wielrennen. Toen ik heel klein was, zei hij al dat ik niet te veel met Duitsers moest omgaan. Die opvoeding is van invloed geweest. Ik heb natuurlijk wel gewerkt in de oorlog, heb vier kinderen in die tijd gekregen.” Zwartepoorte stopte in 1940 met wielrennen, kreeg in 1943 een oproep PTT- beambte in Berlijn te worden, weigerde, dook onder en werd actief in het Amsterdamse verzet. Geëmotioneerd dacht hij terug aan de dag dat hij met twaalf vrienden door de Valkenburgerstraat in de Amsterdamse Jodenbuurt liep. Uit een naderende overvalwagen werd plotseling geschoten. Drie verzetskameraden stierven. “Als ik had gewild, had ik in die tijd veel kunnen verdienen met wielrennen. Bijna alle jongens die in Duitsland reden, kregen behalve hoge gages alle kans in hun stuur, in hun banden, in al- les wat zich daar maar voor leende, geld te smokkelen. Die jongens hebben veel geld verdiend. Zoiets moet je kunnen, ik kon het in elk geval niet.” Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.