20 mei 1978
Een uitzwaaiwedstrijd is tegenwoordig vaste prik voordat het Nederlands elftal begint aan een EK of WK. Dat is natuurlijk een lucratieve business voor de KNVB, in het land neemt de Oranjekoorts vlak voor een groot toernooi immers zorgelijke vormen aan. Voordat de mannen van Louis van Gaal naar Brazilië vertrekken, wordt er op 4 juni in de Amsterdam Arena gewuifd na de wedstrijd tegen Wales.
Hoe anders was dat in 1978. Nederland was destijds ook vicewereldkampioen. De ploeg van bondscoach Ernst Happel werd niet uitgezwaaid door in oranje uitgedoste voetbalfans. De laatste wedstrijd voor het WK werd op 20 mei in en tegen Oostenrijk gespeeld, het geboorteland van Happel. Nederland won, Arie Haan maakte het enige doelpunt.
De Nederlandse bevolking was bepaald niet unaniem enthousiast over het WK van 1978. Dat werd immers gespeeld in Argentinië, waar dictator Jorge Videla zijn Vuile Oorlog voerde. Op het Plaza de Mayo in Buenos Aires kwamen dagelijks de Dwaze Moeders bijeen, die van de militaire junta opheldering wilden over het lot van hun duizenden verdwenen zonen.
'Zonder Cruijff in de finale, wie had dat verwacht'
Moest Nederland meedoen aan een WK, dat al in 1964 was toegewezen aan Argentinië, maar veertien jaar later kon worden gezien als een propagandamiddel van het Videla-regime? Er was grote verdeeldheid in Nederland.
Freek de Jonge en Bram Vermeulen van cabaretgroep Neerlands Hoop maakten zich hard voor een boycot. Onder de titel ‘Bloed aan de paal’ zong het duo protestliedjes. In het slotlied ‘Het is weer tijd om te bepalen waar het allemaal op staat’, klinkt het:
‘We gaan naar Argentinië, waar dagelijks wordt gemoord
Maar daar is nu eventjes geen tijd voor zojuist heeft Rep gescoord
Zonder Cruijff in de finale, wie had dat verwacht
En op de eretribune zitten Wiegel en Van Agt’
De Kromme was geen vaste waarde meer
Op het Nederlands elftal viel in aanloop naar het WK in Argentinië ook wel wat aan te merken. Vier jaar eerder, op het WK in Duitsland, had Nederland naam gemaakt met het totaalvoetbal. Maar de grote architect van dat elftal, Johan Cruijff, had in oktober 1977 zijn laatste interland gespeeld en was niet over te halen om mee te gaan naar Zuid-Amerika. Nee was nee.
Jan van Beveren en Willy van der Kuijlen, die in aanloop naar het WK in 1974 opstapten omdat ze in de clinch lagen met de Ajacieden, ontbraken ook in 1978. Net als Jan Peters, Ruud Geels, Kees Kist en Hugo Hovenkamp.
Op 20 mei, tegen Oostenrijk, was Willem van Hanegem er nog bij. Het geblesseerd afhaken van AZ ’67-ploeggenoot Hovenkamp was voor Van Hanegem het teken om ook een streep door het WK te zetten. Met een snik in zijn stem vertelde hij het Kees Jansma op tv. De Kromme was geen vaste waarde meer en hij vreesde dat zijn voetbalvader Happel, zijn coach van 1969 tot en met 1973 bij Feyenoord, hem vooral op de bank zou zetten in Argentinië.
‘Meine Herren, zwei Punkte’
Het voetbal van Oranje was op het WK van ’78 minder spraakmakend dan vier jaar eerder. Nederland wist maar net de poulefase te overleven, ondanks een nederlaag van 3-2 tegen Schotland in de derde groepswedstrijd ging Oranje op doelsaldo door.
Daarna begon het steeds beter te draaien. Er werd gewonnen van Oostenrijk, gelijk gespeeld tegen Duitsland en gewonnen van Italië. Opnieuw stond Nederland in de WK-finale, daarin was thuisland Argentinië de tegenstander.
De wedstrijdbespreking voor de finale? Happel zou alleen hebben gezegd: ‘Meine Herren, zwei Punkte.’ In de laatste minuut van de officiële speeltijd en bij 1-1 had Rob Rensenbrink de winnende op zijn schoen. Hij raakte de paal. In de verlenging sloegen de Argentijnen toe: 3-1. Opnieuw tweede.
Wie weet komt Nederland er nu ook doorheen
Dit jaar wordt voor het eerst sinds 1978 weer een WK gehouden in Zuid-Amerika. Ook dit keer reist Nederland af als vicewereldkampioen. Ook nu is er gedoe, over het systeem, over spelers die er niet bij zijn of die minder goed ogen dan vier jaar geleden in Zuid-Afrika. De verwachtingen zijn niet al te hoog. Wie weet komt Nederland er nu ook doorheen, zoals destijds in Argentinië, en groeit Oranje in het toernooi. Het is afwachten, er zal oeverloos over de opstelling van bondscoach Van Gaal geouwehoerd blijven worden.
Ernst Happel had met die om zich heen slaande Oranjekoorts of een uitzwaaiwedstrijd wel raad geweten. Hij had gemurmeld: ‘Kein geloel, fussball spielen!’