Het zijn de weken van de waarheid voor Sjinkie Knegt en bondscoach Jeroen Otter met eerst de Winterspelen in Zuid-Korea en daarna het WK in Montreal (16-18 maart). Voor de documentaire Hyena’s op het ijs, te zien bij KPN Presenteert, volgden we de shorttrackers en hun coach tijdens de voorbereiding. De jacht is geopend. Met zijn ogen wijd opengesperd wacht hij op zijn kans om ‘de prooi’ te grijpen. Plotseling hapt hij toe. Iedereen weet dat het gaat gebeuren, maar hij doet het op momenten dat niemand het verwacht. Zijn coach Jeroen Otter vergelijkt hem niet voor niets met een roofdier. Specifieker, hij bestempelt Sjinkie Knegt als een van zijn ‘hyena’s op het ijs’. Vol overgave stort Sjinkie zich op het kat-en-muisspel. Wachten op openingen die niemand ziet, duiken in gaatjes van wie verder niemand weet dat ze er zijn, inhalen op manieren die niet eerder zijn vertoond. “Soms sta ik ook weleens van mijn eigen inhaalacties te kijken,” zegt de shorttracker met de karakteristieke baard lachend, “als ik een gaatje zie, beslis ik in een split second. Vaak wordt me gevraagd hoe ik het doe, maar dat is bijna niet uit te leggen. Ik zie iets en reageer zonder erbij na te denken. Het is bijna niet te trainen. Pure intuïtie. Weet je wat voor mij de perfecte inhaalactie is? Eentje die lukt. Hoe ik er voorbijkom, zal me verder een zorg zijn.” Bondscoach Jeroen Otter kijkt soms hoofdschuddend van ongeloof naar wat Sjinkie doet. Nadat zijn pupil hem een high five heeft gegeven, heeft Jeroen soms de herhalingen nodig om te kunnen zien wat zijn pupil nu weer heeft uitgespookt. “Er is niets mooiers als een atleet iets doet wat nog niet eerder is vertoond. Dat je denkt: wow, die is in een nieuwe wereld gestapt. Zoals Epke Zonderland met zijn ongeëvenaarde rekstokoefening op de Spelen van Londen in 2012. Sjinkie laat de wereld ook geregeld zien dat wat gisteren de norm was, nu passé is. Hij laat vaak hogeschoolwerk zien. Soms krijgt hij zelfs een high ve van zijn tegenstanders. Ik denk ook vaak: waar komt dit nu weer vandaan? Of het mijn verdienste is?” Lachend: “Laat ik het als volgt stellen: ik heb Sjinkie in ieder geval niet in de weg gestaan tijdens zijn ontwikkeling.” ZESDE ZINTUIG Jeroen herinnert zich nog dondersgoed het moment dat hij Sjinkie voor het eerst in actie zag. Dat was in 2007 bij een wereldbekerwedstrijd. Jeroen woonde destijds in Canada, trainde een internationaal team. “Ik zag meteen: Nederland heeft er nu eentje die wel wat kan. We noemden hem Scotch Tape, plakband. Sjinkie kon zich aan iemand vastplakken. Of het nou een Amerikaan was of een Koreaan, dat maakte niet uit. Je kon hem er niet af wapperen, maar meerijden was op dat moment ook het enige wat Sjinkie kon.” In 2010 werd Jeroen – eind jaren tachtig als shorttracker viermaal wereldkampioen met de Nederlandse aflossingsploeg – bondscoach van Nederland en was een twee-eenheid geboren. “Jeroen heeft me laten geloven in mezelf, laten zien dat ik echt kan winnen. Dat is een heel belangrijke stap geweest. Op mentaal vlak heeft hij me heel erg geholpen, me gemaakt tot de shorttracker die ik nu ben,” stelt Sjinkie. Jeroen pakt een papiertje, tekent er drie pilaren op en een dak. De eerste pilaar staat voor fysiek, de tweede voor techniek en de derde voor tactiek. “We zijn begonnen die pilaren te bouwen en dat kregen we voor elkaar door keihard te trainen, daarna konden we pas met het dak beginnen. En het dak staat voor het mentale aspect, dat is wat uiteindelijk het verschil maakt in shorttrack.” Dat mentale deel is zeker te trainen, zegt Jeroen. Door heel veel wedstrijden te rijden, leer je patronen herkennen. “Je moet een zesde zintuig ontwikkelen. Dat doe je door fouten te maken en ervan te leren, en doordat je alle denkbare wedstrijdsituaties talloze keren hebt meegemaakt. Het duurt jaren voordat je helemaal klaar bent voor de grote wedstrijden. Als ik jou nu in Shanghai neerzet, is het heel lastig jezelf te redden. Je spreekt de taal niet, kunt de tekens niet lezen en raakt verdwaald. Maar als je daar gaat wonen, dan ga je langzaamaan dingen herkennen. En als je er lang genoeg bent, leer je de taal en vind je de weg. Uiteindelijk is het net zo herkenbaar als dat je in Amsterdam wordt gedropt. Als ik dat op shorttrack betrek: je leert anticiperen op tegenstanders, herkent situaties. Je weet dat als je iemand niet links van je ziet, hij dus rechts moet zitten. Daar hoef je niet meer voor over je schouder te kijken.” Dag en nacht is Jeroen bezig zijn sporters naar een hoger niveau te tillen. Je zou hem met zijn 53 jaar shorttrack-verslaafd mogen noemen, erkent hij. “We moeten met z’n allen wel een beetje op Jeroen letten,” lacht Sjinkie, “hij gaat zo op in shorttrack, op wedstrijddagen vergeet hij nog weleens te eten. Moesten wij hem erop wijzen. Tegenwoordig zijn er meer begeleiders mee, hoeven wij als schaatsers ons niet meer heel druk te maken over Jeroen.” Zijn bevlogenheid werkt aanstekelijk, zegt Sjinkie. “Ik wil graag voldoen aan de verwachtingen van Jeroen tijdens zijn trainingen. Als Jeroen in zijn hoofd hee dat het op een bepaalde snelheid kan, dan vind ik ook dat we dat met z’n allen moeten doen. Jeroen stopt er zoveel energie in. Hij bedenkt dingen niet voor niets, hee een visie die ons hee gebracht waar we nu zijn. Als we weer een stap willen zetten, moeten we hem volgen.” Sjinkie: ‘Weet je wat voor mij de perfecte inhaalactie is? Eentje die lukt. Hoe ik er voorbij kom, zal me verder een zorg zijn’ WRIJVING In een kolkende arena, als Sjinkie op jacht is, is er altijd maar één stem die tot hem doordringt: die van Jeroen. Hoeveel lawaai er ook is. “Ik hoor hem altijd. Dan geeft hij aan of iemand binnendoor of buitenom probeert te komen. En of ik de bocht hoog aan moet snijden.” Maar denk nou niet dat Sjinkie zijn coach in alles blindelings volgt. “Sjinkie weet heel goed wat hij wil,” glimlacht Jeroen. Sjinkie: “Jeroen is eigenwijs en ik ook. We kunnen wel vijf of zes minuten discussiëren over iets kleins. Ik ga niet snel toegeven en hij ook niet. Het beste is dat we dan allebei even weglopen. Dat wordt later niet meer uitgesproken. Want allebei vinden we het heel moeilijk om te zeggen dat de ander toch gelijk had.” Jeroen: “Het is toch mooi dat het af en toe knettert? Waar wrijving is, is warmte en dus energie. Die energie weten wij heel goed te vertalen in betere trainingen en wedstrijden.” Sjinkie, lachend: “Bij mij moet je er niet omheen draaien, het moet op de harde manier. Nou, Jeroen is altijd heel duidelijk tegen me, hoor. Het is niet zo dat als ik hem heb gesproken ik achteraf nog vragen heb.” Ze werken al acht jaar samen. Je zou Jeroen en Sjinkie kunnen bestempelen als shorttrackvader en -zoon. Maar hun band beperkt zich enkel tot het ijs. Jeroen: “Ik kom elk jaar wel een paar keer bij Sjinkie thuis, maar daar is eigenlijk altijd een reden voor.” Sjinkie: “Het is niet zo dat ik Jeroen zondag ga bellen voor een bakkie koffie, dan blijf ik liever gewoon thuis. Ik vraag hem ook niet om advies over dingen buiten het shorttrack. We hebben een goede band, maar vriendschap zou ik het niet meteen noemen. Ik beschouw Jeroen echt als m’n trainer.” Jeroen: “Ik zit niet in de sport om vrienden te maken, maar om betere sporters te maken. Sjinkie gaat toch ook niet naar een WK of de Spelen omdat het zo gezellig is of om vrienden te maken? Sjinkie wil het beste uit zichzelf halen. Ik heb hetzelfde doel. Prachtig als ik ergens een vriend aan overhoud, maar primair wil ik een heel goede coach zijn.” PLANEET SJINKIE Met zijn armen over elkaar staat Jeroen in het midden van de trainingsbaan. Zijn hoofd draait mee met de rondjes die Sjinkie op het ijs draait. Na afloop is er overleg. Jeroen praat, gebruikt zijn handen om zijn woorden te verduidelijken. Sjinkie knikt, zegt af en toe wat terug, terwijl hij zijn handen in de zij heeft. “Sjinkie is fysiek sterk, maar zeker niet de sterkste. Hij is conditioneel goed, maar er zijn er die beter scoren. Maar op één onderdeel onderscheidt hij zich: niemand voelt het ijs als Sjinkie. Geen shorttracker rijdt efficiënter dan hij. De hoeken die hij schaatst in de bochten en de snelheid waarmee hij dat doet; dat beheerst hij als de beste.” Geconfronteerd met de woorden van zijn coach, knikt Sjinkie. “Er zijn jongens die fysiek beter zijn dan ik, maar die schaatsen dom. Het tactisch vermogen en de mentale sterkte bepalen uiteindelijk hoe compleet je bent als shorttracker. Tactisch ben ik een van de beteren. Ik haal heel makkelijk in, dat is de belangrijkste reden waarom ik zo ver ben gekomen. En mentaal ben ik erg gegroeid de laatste tijd.” Sjinkie wilde nog weleens tegen een diskwalificatie aanlopen in de beginjaren van zijn carrière. Op het ijs kon hij veranderen in een vaatje buskruit. Beroemd is ook de race op het EK van 2014 waar hij zijn middelvinger uitstak naar de Koreaans-Russische grootmeester Viktor Ahn, waardoor de jury hem zijn bronzen medaille afnam. “Frustraties, middelvingers, deuren intrappen, vloeken. Je hebt iets voor ogen en bereikt je doel niet, dat is niet leuk,” zegt Jeroen, “maar zorgen die middelvingers en dat gevloek ervoor dat je er de volgende wedstrijd weer staat? Word ik daar een betere shorttracker van? Geeft het me energie? Dat is de vraag die Sjinkie zich bij alles moet stellen.” De Sjinkie van nu is rustig en stoïcijns. Thuis, in het Friese gehucht Bantega, wachten zijn vrouw Fenna, dochter Myrthe van tweeënhalf en zoon Melle, die in mei 2017 werd geboren. In zijn vrije tijd sleutelt hij in de werkplaats onder zijn huis aan oude auto’s, komende zomer wil hij meedoen aan het Nederlands kampioenschap autocrossen. Of hij gaat verder met de verbouwing van het huis, dat hij sinds ze er zijn gaan wonen stukje voor stukje eigenhandig aan het transformeren is. Sjinkie: “Ik wil gewoon altijd het beste, ben een enorme perfectionist. Ik kon heel kwaad worden als ik verloor, met dingen gooien. En ik dacht dan dat het aan alles en iedereen lag, behalve aan mezelf. Ik word ook nog best vaak aan die middelvingers herinnerd. Vind ik niet erg. Het is wat het is. Ik ben rustiger geworden, ook doordat ik dit soort dingen heb meegemaakt. Ik kijk nu naar mezelf, naar wat ík fout heb gedaan, heb geleerd eerst tot tien te tellen. Wat ook helpt: hoe beter ik word, des te makkelijker ik teleurstellingen kan verwerken. Ik hoef me niet druk te maken, omdat de kans groot is dat ik volgende week weer een kans krijg om te laten zien wat ik kan. Ik vergeet makkelijker. Mijn vrouw Fenna zegt ook dat ik rustiger ben. Mensen zeggen ook wel dat ik rustiger ben omdat ik nu vader van twee kinderen ben, maar ik zie dat totaal niet zo. Dat ik vader ben, neem ik niet mee de ijsbaan op, hoor. Ervaring, ouder worden, beter worden; dat zijn zaken die ervoor zorgen dat ik rustiger ben.” Jeroen: “Mensen denken misschien: ach Sjinkie, die autoklusser. Maar vergis je niet, want Sjinkie is een ongelooflijk intelligente snuiter. Hij voelt heel goed aan wat hij moet doen om beter te worden. Dat kan niet iedereen. Hij is op mentaal vlak zo gegroeid. Hij raakt niet in paniek als hij een fout maakt of als een race niet verloopt zoals we hadden bedacht.” Sjinkie: “Ik zit voor een wedstrijd compleet in m’n eigen wereld. Ik kijk naar de race die bezig is, ga nog even hebben op hun volgende race. Bij Sjinkie niet, die zet meteen de knop om.” SHINEN Shorttrack is ook een sport van valpartijen en penalty’s, maar zeg tegen Sjinkie en Jeroen niet dat geluk van doorslaggevend belang is. “Ik spreek van forced errors,” zegt Jeroen. “Wat denk je dat er gebeurt als een van de beste shorttrackers van de wereld, Sjinkie, in je nek hijgt? Hij zet zijn tegenstanders zo onder druk. Ze weten dat hij vroeg of laat binnendoor of buitenom gaat komen. Sjinkie dwingt hen tot het maken van fouten.” Sjinkie: “Ik ben voortdurend aan het kijken als ik achter iemand zit. Hoe snijdt hij de bocht aan? Waar verliest hij snelheid? Ik probeer het patroon te herkennen. Als iemand steeds hetzelfde doet, bedenk ik een manier hoe ik er langs kan.” De druk is er tot op de finishlijn. Zijn tegenstanders weten dat Sjinkie in de laatste meters nog als een duveltje uit een doosje tevoorschijn kan komen. Hij kan in de laatste meter zijn beroemde en beruchte ‘telescoopbeen’ uitschuiven. Tal van keren heeft hij dat geflikt in finales. “Mijn timing bij het uitstrekken van mijn been voordat ik over de streep ga, is perfect. Ik heb ook geen flauw idee hoe ik het doe.” Jeroen begon in 2010 met het polijsten van zijn ruwe diamant Sjinkie. De voltooiing is in zicht. Jeroen: “Hij heeft al heel wat momenten gehad waarop hij kon shinen.” Jeroen: ‘Sjinkie heeft schaatsalzheimer: hij heeft het vermogen om dingen meteen te vergeten’ Olympisch brons, vier jaar terug in Sochi, wereldtitels met de aflossingsploeg in 2014 en 2017, de individuele wereldtitel in 2015, wereldkampioen 500 meter in 2017, Sportman van het Jaar in 2015 en zesmaal goud op een EK telt zijn palmares nu al. Sjinkie: “Ik ben soms te afwachtend in een race, daar kan ik weleens woorden over hebben met Jeroen. Soms ben ik ook te nonchalant en relaxed, word ik verrast door iemand door wie ik eigenlijk niet verrast hoef te worden.” Jeroen: “Sjinkie is heel goed, maar dat is tegelijkertijd zijn valkuil. We gaan voor de overtreffende trap: goed, beter, best. Het gevaar van iemand die al erg goed is, is dat hij van zichzelf denkt: ik ben toch al heel goed, waar denk jij mij als coach nog in te verbeteren? Ik hou ervan om Sjinkie in trainingen uit te blijven dagen. Aan mij om een pakketje samen te stellen waardoor hij nog beter wordt.” De verwachtingen zijn hoog rond Sjinkie. Hij is het boegbeeld van de Nederlandse shorttrackers, de man die wereldwijd aanzien geniet, die de eerste olympische shorttrackmedaille voor Nederland binnensleepte en liet zien dat Nederland niet alleen goed is op de langebaan. Het jachtseizoen is geopend. De weken van de waarheid staan voor de deur voor Sjinkie en Jeroen. Eerst de Olympische Spelen in Pyeongchang en daarna, van 16 tot en met 18 maart, het WK in Montreal. Sjinkie is 28 jaar, in de kracht van zijn leven; het moet nu gebeuren. Sjinkie: “Er mist er natuurlijk nog een en dat is een gouden medaille op de Spelen. Voor de rest heb ik in principe alles wel gehaald. Ik schiet niet in de stress als mensen van mij verwachten dat ik win. Dat ben ik wel een beetje gewend. Ik ben er ook in gegroeid, hè. Eerst was ik outsider, daarna begon ik te winnen en kwamen de verwachtingen. Ik denk dat het alleen maar voor goeie druk zorgt, die verwachtingen helpen me het beste uit mezelf te halen als het moet. Het beperkt me niet, hoor, ik blijf gewoon mezelf, doe m’n ding. Zo simpel benader ik het.” Jeroen: “We trainen niet om derde of vierde te worden, we willen uiteindelijk de beste van de wereld worden en dat spreken we ook uit.” Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.

Als openwaterzwemmer won Ferry Weertman alles wat er te winnen viel. Na de Spelen zwaaide hij af. Sindsdien is het niet rustig. Ferry trouwde met collega-ex-zwemster Ranomi Kromowidjojo. Hij is hard bezig zijn studie Bedrijfskunde af te ronden en nam de tijd om te shinen in Expeditie Robinson.Victoria Koblenko ging bij hem langs. Expeditie Robinson Hoe kijk je terug op 35 dagen Expeditie Robinson? “Het was een heel gave ervaring en het was extra mooi om in de finale te staan.” Jij bent jarenlang topatleet geweest, vond je de groepsdynamiek in dat tv-programma een uitdaging? “Dat is me juist meegevallen. Ik had me voorbereid op verwende diva’s en BN’ers. Ik ben niet een uitgesproken persoon die in het middelpunt van de aandacht wil staan. Dus de eerste stemrondes was ik niet de meest logische persoon om weg te stemmen. Je ziet gewoon dat mensen je eruit stemmen omdat ze bang voor je zijn of omdat ze hun eigen hachje willen redden. Dan helpt het enorm dat je niet zo bekend bent.” Maar nu ben je wel een BN’er geworden door dat programma... “Ik word inderdaad een stuk vaker herkend op straat dan ervoor.” Hoe heb je je voorbereid op Expeditie Robinson? “Ik heb in aanloop naar het programma een keer drie dagen niet gegeten. Niet alleen om te voelen hoe dat is, maar om m’n lichaam te laten weten, dat ik niet elke dag eten nodig heb. Eenmaal in de expeditie bleek dat je jezelf echt moet zien af te leiden, want als je niets te doen hebt, ga je sneller aan eten denken.” Verveelde je je niet rot? “Zeker. De nachten duren lang. Je ligt twaalf uur per dag ‘in bed’. Die andere twaalf uur zoek je hout en maak je eten. Misschien nog een keer vissen. De eerste 21 dagen was er om de dag een captainsproof. Gewone proeven waren ook om de dag en daarna de eilandraad. Als je niet de captain was, had je het twee dagen relatief rustig.” ‘We gingen een wandeling maken hoog in de bergen en ik had het doosje met de ring verborgen. En toen ging ik op m’n knie en sprak de volledige naam van Ranomi uit’ Had je gedacht dat je de finale zou halen? “Ik hoopte het natuurlijk, maar je hebt het niet helemaal zelf in de hand, bent afhankelijk van bondjes. Ik wist dat ik in het begin van het spel ‘veilig’ was, want dan wil iedereen de sterksten erin houden. Je bent dan ook nog niet zo bezig met bondjes maken. Je kijkt wel om je heen. Wie praat er met wie? Je denkt na over hoe je zou stemmen als er op dat moment een eilandraad zou zijn.” Je wist uiteindelijk net niet te winnen. Wat heeft Expeditie Robinson je gebracht? “Ik heb de tijd gehad om lang en diep na te denken over het leven wat ik heb. Wat wil ik nou echt met m’n leven? Wat zou ik anders willen doen? Om daar op een afgelegen plek zonder telefoon over na te kunnen denken, terwijl ik bezig ben met de volgende stap in mijn leven, was fijn.” Spotlights Jouw vrouw Ranomi Kromowidjojo doet mee aan Wie is de Mol?. Jullie zijn beiden gestopt met topsport. Blijven we van jullie zien en horen? “Ik kan niet voor Ranomi spreken, maar ik heb niet de intentie om in de spotlights te blijven. Expeditie Robinson kwam op het perfecte moment. Nu ben ik nog fit en sterk. Ik zat toen het programma werd opgenomen op een splitsing in mijn leven. Ik houd van spelletjes en van winnen, dat was mooi meegenomen.” Mis je de topsport en de adrenaline na het winnen van een gouden medaille? “Nee. Er zijn genoeg leuke dingen in mijn leven dat ik daar niet naar smacht. Mis je de routine van het dagelijks trainen? “Met mijn broer en mijn beste vriend heb ik een challenge om elke dag samen te trainen. Dat is geen dertig uur in de week meer, maar zeven. Dat is genoeg. Twee keer zwemmen, twee keer hardlopen. Na een half uur hardlopen ben ik kapot, daar ben ik niet voor gemaakt. Maar mezelf uitdagen en uit de comfortzone halen is belangrijk.” Als je met de kennis en ervaring van nu jezelf als zestienjarige zou kunnen toespreken, wat zou je dan anders hebben gedaan? “Ik ben heel blij hoe mijn loopbaan is verlopen. Ik heb alles bereikt wat ik wilde bereiken. Maar één ding zou ik misschien anders hebben aangepakt. Ik zou me mentaal meer tijd hebben gegeven om me te ontwikkelen. Wilde te snel te veel. Ik werd elk jaar beter, maar wilde steeds grotere stappen maken. Die stappen vooruit werden met de tijd juist steeds kleiner. Misschien had ik beter aan verwachtingsmanagement moeten doen.” Helden Magazine 65 Het eerste gedeelte van het verhaal van Ferry Weertman komt voort uit Helden Magazine 65. Er is volop aandacht voor de wintersporten én ook voor voetbal. Frank Rijkaard geeft sinds lange tijd weer eens een interview en spreekt onder meer over Cruijff, het Nederlands elftal en Lionel Messi. In deze editie lees je ook een uitgebreid interview met Lois Abbingh en Tess Lieder – voorheen Wester -. De handbalcollega’s zijn vriendinnen, schoonzussen en sinds kort ook allebei moeder. Daarnaast spraken we met Dávid Hancko en Kristyna Pliskova. De een is een grote aanwinst voor Feyenoord, de ander is toptennisster. Én een gesprek met de populairste schaatser van dit moment, Jutta Leerdam. Verder interviews met de succesvolste Nederlandse olympiër ooit: Ireen Wüst, de eerste keeper op het afgelopen WK: Andries Noppert, twee grootheden in het rolstoeltennis: Diede de Groot en Esther Vergeer. Shorttrackster Xandra Velzeboer gaat als een komeet én Joep Wennemars is keihard bezig om uit de schaduw van zijn vader Erben te treden. Ook heeft het voetbalvirus nog altijd Guus Hiddink in zijn greep, werden Marc van de Kuilen en Luuk Veltink vrienden door het noodlot, verteld Juul Franssen over haar strijd met de judobond én staat bondscoach van de Oranjevrouwen: Andries Jonker stil bij De Nachtwacht. Wil je het hele nummer lezen? Bestel Helden Magazine 65 via onze webshop. Geen inspirerende sportverhalen missen van jouw Nederlandse sporthelden? Kies het abonnement dat bij jou past en word abonnee.

Met baansprinters Roy van den Berg, Matthijs Büchli, Jeffrey Hoogland en Harry Lavreysen heeft Nederland goud in handen. Tijdens de Spelen in Tokio wordt veel van hen verwacht. Het is te hopen dat ze nooit voor dezelfde dilemma’s komen te staan als hun illustere voorgangers Cor Wals, Arie van Vliet, Jan Derksen, Gerrit Schulte en Kees Pellenaars. Frits Barend en Henk van Dorp deden voor Vrij Nederland onderzoek naar wielrennen in de oorlog. Toen Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel, verbleven wielrenners Jan Derksen, Arie van Vliet en Cor Wals in Milaan voor het WK op de baan. Derksen was net wereldkampioen geworden bij de amateursprinters, toen de Internationale Wielerunie UCI de overige onderdelen van het kampioenschap besloot te annuleren. De beroemde sportjournalist Joris van den Bergh schreef tien dagen na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog optimistisch: ‘Wat de wielersport betreft, houd ik zelfs rekening met de mogelijkheid dat er winst in kan zitten door het organiseren van wedstrijden waar ze tot nu toe niet zijn gehouden.’ In 1939 al had elk nadeel, in dit geval een wereldoorlog, zijn voordeel. Cor Wals (1911-1994) Henk van Dorp en ik besloten in 1979 ons onderzoek naar sport in de oorlog voor Vrij Nederland te beperken tot voetballen en wielrennen. Iedere wielerdeskundige begon meteen over Cor Wals. Hij was in 1939 in Milaan de grote favoriet voor de wereldtitel achter grote motoren. Wals had maling aan de duvel en z’n mallemoer, maar was vooral een fantastische baanwielrenner. In 1930 won hij, nog geen twintig, met zijn matje Jan Pijnenburg de zesdaagsen van Parijs, Berlijn, Amsterdam, Antwerpen, Brussel en Frankfurt. Als wielerlegende is hij echter niet de geschiedenisboeken ingegaan. Cor Wals waagde het namelijk op 20 juni 1941 gekleed in een shirt met SS-tekens in een vol Olympisch Stadion deel te nemen aan het NK achter grote motoren. En hij werd kampioen van Nederland in dat shirt. Het zou zijn verdere leven bepalen. Met lood in de schoenen zochten Henk en ik hem begin 1979 op in zijn fraaie bungalow in het Belgische Lommel. We werden gastvrij ontvangen, maar hadden ons voorgenomen niets aan te nemen van een ex-SS’er. Zakelijk wilden we Wals zijn verhaal laten doen. “Ik leefde alleen om te fietsen. Ik wist niets, was stom. Wielrenners deden niet aan politiek,” zei hij. En: “Ik was in 1939 zeker wereldkampioen bij de profstayers geworden. Ik had in de serie de snelste tijd gereden. Toen brak de oorlog uit en moesten we meteen uit Milaan naar Nederland terugkeren. Ik heb er op dat moment nooit bij stilgestaan dat er ook in Nederland oorlog zou komen.” En toen viel Duitsland op 10 mei 1940 Nederland binnen. Het werd stil in de kamer. Cor Wals keek zijn vrouw Anneke vragend aan. Zij zei tegen haar man: “We hadden afgesproken dat je niet over politiek zou praten. We hebben het er al moeilijk genoeg mee gehad. Maar ik zie aan je ogen dat je er toch over wilt praten.” Wals: “Ja, ik wil erover praten, maar dan moeten jullie me één ding beloven: dat jullie er in ieder geval bij schrijven dat ik er vreselijke spijt van heb, dat ik nog altijd niet kan begrijpen hoe ik zo stom heb kunnen zijn. Ik ben stom geweest, stom, stom, stom.” Hij sloeg met zijn vlakke hand tegen zijn voorhoofd toen hij zei. “Ik ben volkomen terecht na de oorlog gestraft, vreselijke spijt heb ik ervan, ook van het verdriet dat ik mensen heb aangedaan.” Achter zijn huis in Tilburg hoorde de razend populaire wielrenner in de meidagen van 1940 de pantserwagens van de Duitsers over de weg ratelen. “Ik had toen nog geen flauw vermoeden dat ik een van hen zou worden. Ik heb zoals gewoonlijk vreselijk impulsief gehandeld. Eind 1940 ben ik er pas bijgekomen, bij die club, bij de SS. Ik kreeg mijn opleiding in Arnhem en vervolgens in Klagenfurt.” Anneke Wals: “Cor, stop. Verder ga je niet.” Wals ging wel verder. “Als je in Berlijn won - en ik won nogal eens – dan kreeg je een lint met een hakenkruis. Alle Nederlanders uit mijn tijd hebben weleens met zo’n lint een ereronde gereden. Ik verdiende 1200 gulden per week, was razend populair en nooit heb ik gedacht: ze gebruiken mijn populariteit. Daar was ik veel te stom voor. Na de oorlog, in het interneringskamp, ben ik pas gaan nadenken, als vent van over de veertig. Ik zat daar gevangen met allerlei soorten mensen: professoren, arbeiders, artsen. Toen realiseerde ik me: ik ben letterlijk ingepakt door het propaganda-apparaat, ben er met open ogen ingevlogen. Nu zie ik ook in dat Hitler de Olympische Spelen van 1936 heeft gebruikt. De neger Jesse Owens, de winnaar van de 100 meter, gaf hij geen hand en de Nederlander Tinus Osendarp - Osendarp was overtuigd SS’er - die derde werd, wel.” We vroegen hem naar Albert Richter. Wals was erbij toen de Duitse toprenner, die als overtuigd tegenstander van de nazi’s consequent weigerde de Hitlergroet te brengen, werd opgepakt op weg naar Zwitserland. “Ik zag hem eind 1939 uit de trein gehaald worden. Toen was Duitsland Nederland nog niet binnengevallen. Een week later las ik in de krant dat Richter bij een skivakantie was omgekomen.” Op 5 januari 1940 wijdde het officieel orgaan van de Duitse Wielerbond, Der Deutsche Radfahrer, een kort bericht aan de wereldkampioen sprint van 1932. ‘Albert Richter heeft een misdaad begaan waarvan de Duitse wielersport in haar geheel niet genoeg afschuw kan hebben. Richter heeft voor een Keulse Jood verschillende malen, een, ditmaal godzijdank, mislukte poging ondernomen om grote geldbedragen naar Zwitserland te smokkelen. Daardoor heeft hij zich vrijwillig en met voorbedachten rade uit de Duitse volksgemeenschap en vanzelfsprekend ook uit de Duitse gemeenschap gesloten. Daaruit heeft hij de enige, mogelijke consequentie getrokken en zelfmoord gepleegd. Wij allen betreuren het dat hij die eens een van de onzen was, op dezen wijze zijn vaderland, dat op het ogenblik uiterst moeilijke uren beleeft, verraden heeft. Zijn naam is voor altijd uit ons leven verdwenen.’ Wals: “Pas nu dringt het allemaal tot me door. Richter (die in 1995 een soort eerherstel kreeg toen de wielerbaan van Keulen naar hem werd vernoemd, red.) is daar ter plekke geëxecuteerd.” Het gesprek kwam op het SS-shirt dat hij droeg tijdens het NK van 1941. “Een week voor dat NK trainde ik op de baan in Zürich. Een paar studenten hadden gehoord dat ik lid van de SS was geworden. Ze wilden met me wedden om honderd gulden dat ik niet in zo’n shirt het kampioenschap durfde te rijden. Dat ik iets niet durfde, moest je nooit tegen me zeggen. De vrouw van de directeur van de baan in Zürich, mevrouw Keller, heeft de avond voor mijn vertrek de tekens op mijn shirt genaaid. Ik heb het absoluut niet gedaan om reclame te maken voor die beweging. Niemand zei iets toen ik het aantrok, niemand riep: ‘Niet doen.’ Niet dat ik iemand iets verwijt. Ach, mensen, wat heb ik toch een spijt, wat moet ik toen veel mensen pijn hebben gedaan. Ik wilde ook niet provoceren. Ik ben terecht gestraft. Je kunt van mening verschillen over de lengte van de straf als je ziet wat er na de oorlog allemaal is doodgezwegen. Ik heb de staat benadeeld, maar ik heb nooit iemand verraden.” Henk en ik wilden weten hoe Cor Wals het NK in dat SS-shirt had ervaren. “Toen ik mijn jas uit deed en het shirt zichtbaar werd, is er vreselijk gefloten. Tijdens de race vloog de ketting van mijn fiets. Onder luid applaus stond ik beneden in de baan. Op zulke momenten was ik niet meer kapot te krijgen, wist ik zeker dat ik zou winnen. Belachelijk als ik er nu aan denk, maar ik heb expres de ereronde gereden. Duizenden kussentjes zijn er naar me gegooid. Ik zou kort na de wedstrijd in Amsterdam in Eindhoven rijden. De nacht voordat ik moest rijden, zijn op de baan allerlei leuzen over mij gekalkt. Een van de directeuren vroeg me: ‘Cor, je rijdt toch niet in dat shirt?’ Natuurlijk niet. Na dat NK ben ik meteen gestopt met wielrennen. Jammer dat niemand me probeerde te overtuigen van mijn fout. Ik denk dat ik te overtuigen was.” Wals vertrok in 1941 naar het gevreesde Oostfront. “Ik nam afscheid van mijn eerste vrouw, stapte in de trein en ineens flitste door me heen: Cor, je geeft twaalfhonderd gulden in de week op, je weet niet wat je te wachten staat, behalve dat je wordt opgeleid tot soldaat. Maar ik kon niet meer terug, durfde niet meer terug. Mijn sportcarrière was die dag voorgoed ten einde. In Klagenfurt had je twee opleidingen: een voor kampbewaker en een voor frontsoldaat. Ik werd frontsoldaat. Ik was Rottenführer, een soort sergeant. Je raakte weleens verzeild in een situatie van man tegen man, dan was het hij of ik. Vreselijk. Op onze terugweg moesten we alles in brand steken: huizen, graanschuren, hooi, de zogenaamde tactiek van verschroeide aarde die de Amerikanen later in Vietnam hebben toegepast.” In 1943 schreef Het Volk dat Cor Wals dood was en De Telegraaf schreef een heuse necrologie na een overlijdensbericht in de Deutsche Zeitung in den Niederlanden. Op 24 december 1943, een dag voor kerst, werd duidelijk dat hij toch nog leefde. In 1944 trad Wals in dienst van een zwager die in Polen als aannemer werkte voor de Duitsers. Volgens de procesvoering zou hij daar een schrikbewind hebben gevoerd onder de arbeiders. In 1979 zei hij daarover: “Ik weet dat mij alles wat slecht is in de schoenen is geschoven. Dat schrikbewind is een pertinente leugen. Er was wat met een jongen die een Pools meisje had aangerand. Die heb ik een keer laten marcheren.” Ineens zei hij: “Als ik niet dáár had gezeten, had ik bij het verzet gezeten, want zo was mijn karakter. Dan was ik nu dood geweest. Nu leef ik, maar ik heb er duur voor betaald. Het ergste vind ik nog dat ik onderdeel ben geweest van een systeem dat bij volle verstand Joodse mensen heeft weggehaald en uitgeroeid. En niemand durfde iets tegen me te zeggen. In Nederland was iedereen die me niet goed kende bang. Logisch. Alleen de directeur van de baan in Eindhoven heeft met me over de SS gesproken, althans over dat shirt. Daar ben ik hem dankbaar voor. Natuurlijk heb ik hem niet aan de Duitsers verraden, daar was hij bang voor. Ben je gek. Adrie Zwartepoorte, die niet heeft gereden in de oorlog, is verstandig geweest, de verstandigste. Hij was een kleine renner, had geen klasse maar blijkbaar wel veel hersens. Had ik dat maar gedaan.” In 1945 keerde Wals terug in Nederland. In Tilburg kwam hij de bekende wielersoigneur Jan van Dinteren tegen. “Ik wist tot dat moment niets van de razzia’s en jodentransporten, was me van geen kwaad bewust. Ik heb me vrijwillig in Vught gemeld, liep naar de schildwacht die de wacht hield en zei: ik ben Cor Wals, kom me melden. Voor mijn gevoel had ik niets gedaan behalve het uitoefenen van vreemde krijgsdienst.” Hij toonde ons een foto van zichzelf in gestreepte gevangeniskleding achter tralies met als onderschrift: ‘Eens toegejuicht door duizenden, daarna weggehoond en uitgefloten, en nu eenzaam achter de tralies. De bekende zesdaagse renner Cor Wals in het kamp Vught.’ Wals: “Ik heb niet vrijwillig voor de foto geposeerd. Wat je niet kunt zien, is dat ik een geweer in mijn rug had.” Kees Pellenaars, ex-koppelgenoot van Wals en later bekende ploegleider, vertelde ons dat Wals boos werd toen Pellenaars een keer ‘die koleremoffen’ riep. Voor het eerst die middag reageerde hij boos. “Pel zei dat? Juist hij? Ik zal jullie vertellen hoe het zat. Ik zat gevangen in kamp Vught toen iemand naar me toe kwam en vroeg: ‘Was Pellenaars lid van de SS? Hij ontkent het namelijk, maar staat wel ingeschreven.’ Toen dacht ik: laat ik hem redden, want misschien kan hij mij later ook nog eens helpen. Ik zei dus: ik heb hem lid gemaakt zonder het hem te vertellen.” We vertelden dat in de biografie van Pellenaars staat dat Wals hem tegen zijn zin een SS-blad liet toesturen. “Dat is van A tot Z gelogen. Net als in mijn proces ook is gelogen dat ik meerdere keren in een SS-shirt heb gereden. Dat was precies één keer. Dat is erg genoeg, maar dan moeten ze er niet meer van maken. Pellenaars en ik vormden samen een koppel, we waren beiden niet geïnteresseerd in politiek. Hij liegt ook als hij suggereert dat ik al voor de oorlog sympathiseerde met de NSB of met de Duitsers. Ik ben er pas in het najaar van 1940 bijgekomen en dat weet Pellenaars dondersgoed. Er is maar één waarheid. Toen we visa voor buitenlandse reizen moesten aanvragen en ik ze moeiteloos kreeg, zoals ik ook probleemloos benzine voor mijn auto kreeg, zei ik tegen Pellenaars: Kees, jij moet ook lid worden, dan hebben we nooit problemen met visa. Kees zei: ‘Oké, doe maar.’ Toen heb ik hem ondersteunend lid gemaakt van de Germaanse SS in Nederland. Ik heb hem eind 1940 in Utrecht aangemeld, dus hij wist precies waarom hij dat blad kreeg opgestuurd. Hij heeft zich niet op eigen initiatief aangemeld, ik zal ook niet zeggen dat hij sympathiseerde met de Duitsers of de SS, maar hij is vanaf 1940 met zijn eigen goeddunken lid geweest.” We vroegen Wals of hij ook tijdens zijn proces in 1947 spijt had betuigd, zoals hij dat tijdens ons gesprek had gedaan. “Ik heb mijn eis tot vijftien jaar mogen aanhoren, heb niets mogen zeggen. Ik moest hoe dan ook zwaar worden gestraft. Dat ik ben gestraft, vind ik niet erg. Wel vind ik het erg dat ik geen eerlijke rechtszaak heb gehad. Begrijpelijk voor die tijd, maar niet eerlijk. Maar ja, wat zeur ik. Ik ben stom geweest. Ik ben tot twaalf jaar veroordeeld, onder andere omdat ik door het rijden in een SS-shirt tijdens een Nederlands kampioenschap een slecht voorbeeld ben geweest voor de jeugd. Ik ben in 1952 vrijgekomen en alleen dankzij mijn tweede vrouw ben ik er bovenop gekomen.” Kees Pellenaars (1913-1988) Hij vormde vanaf 1938 dus een koppel met Wals op de baan. Ook Kees Pellenaars was een graag geziene Nederlandse renner op de Duitse wielerbanen tijdens de oorlog. Hij reed veel in Berlijn. Tot 15 januari 1943, toen bij een Britse luchtaanval het dak van de Deutschlandhalle in brand vloog, waardoor de koepel instortte. “Ik heb in het begin niets gemerkt van de NSB-sympathie van Wals,” vertelde Den Pel in 1979. “We moesten in 1941 een keer met de auto de Moerdijkbrug over. Toen we daar een tijdje stonden te wachten omdat er weer zo’n Duitse controlepost was, zei ik: die koleremoffen. Wals zei: ‘Ho, ho, je moet me niet beledigen Kees, want ik hoor daar ook bij.’ Toen voelde ik wel dat ik moest oppassen. Wals, had ik wel gemerkt, kon altijd iets regelen.” Ook Pellenaars wist of merkte niets van concentratiekampen of deportaties als hij door Duitsland reisde. “Je was alleen maar bezig met wielrennen. Ik verdiende goed de kost. Hadden we dan moeten stoppen met wielrennen? In Duitsland was niets te merken. Het enige dat ik me kan herinneren, was dat we volop te eten hadden. Wat ik in de oorlog heb gedaan, was gewoon fietsen voor mijn brood. De rest kon me niet schelen. Moeten jullie je eens indenken: sliepen we in een wachtkamer op een betonnen vloer, hartstikke druk, omdat al die soldaten uit Leningrad terugkwamen. Moest je nog oppassen ook, want die mensen zaten onder de luizen. Je zag soms krijgsgevangenen lopen, maar daar lette je niet op.” In zijn biografie, geschreven door Pierre Huyskens, was Pellenaars de ‘good guy’ tegenover ‘bad guy’ Cor Wals. Pellenaars durfde naar eigen zeggen niet te breken met Wals. “Bang als ik was dat ‘ie me zou flikken. En dat hij daartoe in staat was, heeft hij herhaaldelijk laten blijken ook.” Voor zover bekend heeft Wals geen mensen verraden. Jan Derksen (1919-2011) Hij werd in 1939 wereldkampioen en bleef dat vervolgens zes jaar lang doordat er geen WK’s werden gereden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook Jan Derksen stond ons te woord. “We zijn in 1939 meteen per trein uit Milaan via Basel, Frankfurt en Keulen teruggereisd naar Nederland. Kort daarna vloog ik over zee naar Kopenhagen, omdat de treinen niet via Duitsland mochten rijden en de vliegtuigen niet over Duitsland mochten vliegen. In de winter van 1939-1940 heb ik onder enorme belangstelling verscheidene wedstrijden gereden in de Deutschlandhalle in Berlijn. De sfeer was geweldig, zonder meer. Ook in ’41 en ’42 was het er qua sport geweldig.” Ook Derksen herinnerde zich zijn vermoorde collega Albert Richter. “Een heel fijne renner. Ik weet nog dat hij is doodgeschoten omdat hij bezittingen van zijn manager, Berliner, een jood, naar Zwitserland wilde brengen. Hij was verraden, is uit de trein gehaald en gefusilleerd.” Anno 1979 besefte Derksen dat sport voor de Duitsers een reclamemiddel was om te laten zien dat het leven gewoon doorging. We vroegen hem of hij tijdens zijn reizen door Duitsland iets van de oorlog merkte. “Als we met de trein uit Zwitserland kwamen, gooiden we bij Freiburg vaak sigaretten naar krijgsgevangen die daar aan het spoor stonden te werken. Dat mocht absoluut niet.” En moeite met de wedstrijden in Duitsland, het land waarmee Nederland in oorlog was? Derksen: “Tja, je leefde helemaal voor de sport. Ik vond dat gedoe altijd wel vreselijk: visum aanvragen, uren wachten in de rij voor één wedstrijdje. Maar aan de andere kant was je blij dat het kon. Het voordeel dat je door die sport had, was enorm. Je was jong en greep de mogelijkheden die de sport je bood met beide handen aan. Ik zie het ook absoluut niet als iets verkeerds als ik terugkijk op wat wij hebben gedaan. Dat wij in Duitsland, Zwitserland en zelfs in Parijs mochten rijden, dat was een voorrecht dat je niet zomaar liet schieten. Wat Cor Wals heeft gedaan, dat kon natuurlijk niet. Cor dacht: die Duitsers winnen de oorlog en dan ben ik de man. Dom natuurlijk, je moet dat soort zaken niet bij de sport halen.” Arie van Vliet (1916-2001) Hij behoorde met Jan Derksen voor, tijdens en na de oorlog jarenlang tot de beste baansprinters ter wereld. Trok baanwielrennen voor de oorlog nauwelijks publiek, in de oorlog zaten de tribunes bomvol, aldus Arie van Vliet. “De mensen waren blij met de afleiding die wij ze boden.” Van Vliet, winnaar van goud op de 1-km tijdrit bij de Spelen van Berlijn in 1936, veelvoudig wereldkampioen sprint en in 1953 sportman van het jaar, ontving bij wedstrijden in Berlijn in stadions vol hakenkruisvlaggen in 1942, 1943 en 1944 na een overwinning kransen met een hakenkruis. “Aan die vlaggen was je gewend. Tijdens de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 hing naast de vlaggen van alle landen in het stadion ook de hakenkruisvlag. Daar lette je niet op. Tijdens de wereldkampioenschappen in 1938 in Amsterdam hingen die vlaggen ook in het Olympisch Stadion. Ze zeggen nu wel: nicht gewusst. Maar zo was het ook.” Over de verdiensten in de oorlog, vertelde Arie van Vliet: “We verdienden goed, reden tijdens het NK op recettebasis, dat was voor de oorlog ontstaan toen er weinig publiek was. In het tweede oorlogsjaar zaten er 40.000 mensen op de tribune. Ik won twee titels en verdiende 9000 gulden. Voor wedstrijden in Duitsland beurden we gauw zeven- à achtduizend mark, plus de reis- en verblijfskosten. We reisden vaak met de auto en als ik door Duitsland reed, had ik nooit enig idee wat er aan de hand was. Ik heb wel kampen gezien en ook krijgsgevangenen, maar verder wist ik niets. Ik luisterde veel naar Radio Oranje (het radiostation van de regering in ballingschap in Londen, red). Daar werd ook nooit iets gezegd over vergassingen.” Daar had Van Vliet een punt. Na de oorlog is met name koningin Wilhelmina verweten dat ze in mei 1940 niet alleen meteen naar Londen vluchtte en haar landgenoten in de steek liet, maar ook dat ze in haar wekelijkse radiopraatjes via Radio Oranje nauwelijks tot geen aandacht vroeg voor de deportaties van de 105.000 Joden naar de vernietigingskampen. Van Vliet: “Het verstand van nu is niet te vergelijken met het verstand van 1942. Toen wist je niets, je fietste.” Gerrit Schulte (1916-1992) “In Berlijn had ik al het gevoel dat er rottigheid zou komen,” vertelde Gerrit Schulte, die in 1936 meedeed aan de Spelen. “In het Olympisch dorp merkten we dat de conciërge van ons gebouw veel minder te eten kreeg dan wij. ‘Er staat hier iets te gebeuren,’ zei hij me al. Toen ik hem een keer extra eten gaf, reageerde hij heel geschrokken. Hij was bang dat hij gesnapt zou worden. Zo was de sfeer toen al.” Door een schorsing reed Schulte aanvankelijk nauwelijks in de eerste oorlogsjaren, tot de Sport- und Pressereferent van de Rijkscommissaris voor bezet Nederland, Herman Harster, er persoonlijk voor zorgde dat Schulte terugkeerde op de piste. In 1944 reed Schulte nog in Dortmund. “De Nederlanders reden daar zo goed dat we de concurrentie binnen de kortste keren op rondes achterstand hadden gereden. Machtig was dat, dat kunnen jullie je voorstellen. En het publiek was erg sportief.” Schulte had er nooit aan getwijfeld of fietsen in Duitsland wel kon tijdens de oorlog. “Een sportman bemoeit zich niet met politiek. Daarom is het nooit in me opgekomen om te weigeren wedstrijden in Duitsland te rijden. Ik was bang voor bombardementen, maar verder was het al met al een leuke tijd. Ik heb ook fijne Duitse collega’s leren kennen. Als we met de groep Nederlandse renners in de trein door Duitsland reden, zaten we te zingen en lekker wit brood te eten met dik roomboter erop. Die Duitsers zeiden dan: ‘Mensch, halten Sie doch die Schnauze, wir haben es so schwer in Leningrad.’ Dan riep ik: ach, lik m’n reet. Want politiek interesseerde me niets. Geloof me, je lette echt niet op de vlaggen in 1942 in de Deutschlandhalle. Het klinkt misschien raar voor jullie, maar het enige waar je mee bezig was, was wielrennen en nog eens wielrennen. Er is nog nooit iemand geweest die mij kwalijk heeft genomen dat ik in Duitsland heb gereden. De mensen vormden in die tijd een eenheid, ze stonden naast en achter elkaar, ze waren tolerant. Nu hangen ze elkaar op, gunnen ze elkaar niets. Het is niet te hopen dat deze generatie met een oorlog wordt geconfronteerd. Ik geloof niet dat ze erin zouden slagen om zich er zo doorheen te slaan als wij dat in de oorlog hebben gedaan. Weten jullie waarom ik na de oorlog nooit een centje last heb gehad? Omdat ik de mensen met wielrennen veel plezier heb geschonken, ik heb ze iets gegeven.” Het allerlaatste Nederlandse kampioenschap onder de bezetters werd verreden in Valkenburg in 1944 en gewonnen door Gerrit Schulte. Adrie Zwartepoorte (1917- 1991) De Nederlandse wielrenners hadden niet te klagen over de medewerking van de bezetter, de nazi’s hadden niet te klagen over het vertier dat toppers als Van Vliet, Pellenaars, Derksen, Schulte en tot zijn vertrek naar het oosten ook Wals het publiek in Europa boden. Overal waren ze graag geziene gasten. Een van de renners die in de oorlog weigerde in ruil voor veel geld te blijven fietsen, was Adrie Zwartepoorte: nationaal kampioen profstayers in 1940, voor Schulte en Wals. Ook hem zochten we op. “Ik voelde er niets voor in Duitsland te gaan rijden, om daar geld te gaan verdienen. Dat ging me te ver. Ik heb er nooit met mijn collega’s over gesproken waarom zij wel in Duitsland hebben gereden. Het had geen zin. Mijn vader was voor de oorlog lid van de SDAP. Hij heeft me ook aangeraden te stoppen met wielrennen. Toen ik heel klein was, zei hij al dat ik niet te veel met Duitsers moest omgaan. Die opvoeding is van invloed geweest. Ik heb natuurlijk wel gewerkt in de oorlog, heb vier kinderen in die tijd gekregen.” Zwartepoorte stopte in 1940 met wielrennen, kreeg in 1943 een oproep PTT- beambte in Berlijn te worden, weigerde, dook onder en werd actief in het Amsterdamse verzet. Geëmotioneerd dacht hij terug aan de dag dat hij met twaalf vrienden door de Valkenburgerstraat in de Amsterdamse Jodenbuurt liep. Uit een naderende overvalwagen werd plotseling geschoten. Drie verzetskameraden stierven. “Als ik had gewild, had ik in die tijd veel kunnen verdienen met wielrennen. Bijna alle jongens die in Duitsland reden, kregen behalve hoge gages alle kans in hun stuur, in hun banden, in al- les wat zich daar maar voor leende, geld te smokkelen. Die jongens hebben veel geld verdiend. Zoiets moet je kunnen, ik kon het in elk geval niet.” Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.