Jan Wouters Het Nederlands elftal gaat deze zomer voor de vierde keer een groot eindtoernooi spelen in Duitsland. Tijdens het EK van 1988 won Oranje zijn enige hoofdprijs tot nu toe. In Helden Magazine nummer 72 blikken 36 jaar na dato terug op dat toernooi met Jan Wouters, de middenvelder die elke minuut speelde en misschien wel de meest bevrijdende assist gaf in de historie van het Nederlands voetbal. “Ik deed niet mee, was geblesseerd aan mijn knie, dacht toen ik het zag gebeuren wel meteen: o jee, misschien kost dit ons het EK,” zegt Jan Wouters thuis in Valkenswaard als hij terugdenkt aan 28 oktober 1987. Wat een feest had moeten worden omdat het Nederlands elftal zich tegen Cyprus voor het eerst sinds 1980 weer kon kwalificeren voor een eindtoernooi, werd een gitzwarte avond. Oranje scoorde in de Kuip al in de tweede minuut en vlak daarna gooide iemand een vuurwerkbom op het veld die vlak bij de Cypriotische keeper tot ontploffing kwam. De wedstrijd werd onderbroken en daarna toch uitgespeeld. Nederland won met 8-0, mede door vijf doelpunten van John Bosman. Na afloop werd gevreesd dat de overwinning zou worden omgedraaid in een reglementaire 3-0 nederlaag, waardoor Griekenland ineens weer in de race was voor het EK-ticket, of, nog erger, dat Nederland op voorhand uitgesloten zou worden van het EK. De UEFA besloot in eerste instantie het eerste, maar na hoger beroep werd besloten dat de wedstrijd werd overgespeeld zonder publiek in de Meer. Tot woede van de Grieken. Nederland won in december 1987 met 4-0, dankzij drie goals van Bosman. Oranje had zich niet gekwalificeerd voor het WK van 1982, het EK van 1984 – mede door de 12-1 nederlaag met een ‘luchtje’ van Malta tegen Spanje – en het WK van 1986 doordat in twee beslissingswedstrijden de Belgen net iets beter waren. Eindelijk mocht Nederland zich weer opmaken voor een groot toernooi. Nederland was een van de slechts acht landen dat mee mocht doen aan het EK in West-Duitsland. Voor bondscoach Rinus Michels bekend terrein. ‘De Generaal’ bereikte er in 1974 de finale van het WK, die met 2-1 verloren ging en voor een nationaal trauma zorgde. “Ik had in 1982 als speler van FC Utrecht mijn debuut gemaakt in het Nederlands elftal onder bondcoach Kees Rijvers. Dat was in de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Frankrijk in de Kuip. Toen ik inviel, werd ik uitgekapt door Michel Platini, die daarna de bal in de kruising schoot. We verloren met 2-1. Meneer Rijvers vond dat ik in die tijd te veel onnodige gele kaarten pakte, daarom werd ik niet meer opgeroepen. Hij had een punt.” Jan werd een vaste klant bij Oranje toen Michels, die 58 was toen hij in 1986 Leo Beenhakker opvolgde als bondscoach, het voor het zeggen kreeg. “Ik kende de verhalen over zijn tijd bij Ajax met Cruijff en Piet Keizer, dat hij een beul was en dat alles moest gebeuren zoals hij het wilde. Toen hij onze coach werd, was hij al wat ouder. Ik vond hem een lieve man. Hij liet wel merken: tot hier en niet verder. Maar hij was heel benaderbaar voor ons. Ik dacht vaak: hij is anders dan hoe hij vroeger altijd werd afgeschilderd.” Cruijff Jan stapte in 1986 over van Utrecht naar Ajax, nadat hij een jaar eerder op het laatste moment een transfer naar RC Strasbourg af zag ketsen. Het was op voorspraak van Johan Cruijff, die net trainer was geworden van Ajax dat hij op zijn 26ste naar Amsterdam kwam. “Het jaar voordat ik kwam, had Ajax fantastische wedstrijden gespeeld. Er was zoveel talent: Gerald Vanenburg, Ronald Koeman, Frank Rijkaard, Marco van Basten. Volgens Johan miste er een schakeltje: iemand die het vuile werk opknapte voor die jongens. Voor die rol had hij mij op het oog. Johan is voordat hij trainer werd van Ajax een tijdje adviseur geweest van Roda JC en toen had hij mij al een keer aan het werk gezien.” Met Cruijff als trainer won Ajax in 1987 de Europa Cup II, maar begin 1988 stapte hij op omdat hij in de clinch lag met het bestuur. “Dat Johan vertrok was een schok, hij was zo belangrijk voor mij. Cruijff bracht mij details bij waar ik een betere voetballer van werd. Hij hamerde er vooral op hoe ik moest staan zonder bal. Ik stond voor die tijd altijd met mijn rug naar het vijandelijke doel. Johan zei dat ik helemaal verkeerd stond, deed voor hoe ik moest staan, met mijn gezicht meer richting het doel van de tegenstander gedraaid. Als ik de bal aannam, had ik op die manier al gezien wat de aanvallers deden. Na een maand of drie zei hij tegen me: ‘Je hoort me bijna niet meer, hè? Dat betekent dat je elke keer goed staat.’ Door die details werd ik ook aanvallend belangrijker, zag ik sneller openingen en kon ik meteen de steekpass geven.” Helden Magazine nummer 72 Het eerste gedeelte van het interview met Jan Wouters komt voort uit Helden Magazine nummer 72. Het extra dikke zomernummer van Helden staat volledig in het teken van drie grote sportevenementen: het EK voetbal in Duitsland, de Tour de France en de Olympische Spelen in Parijs. Op de cover van de 204 pagina's tellende editie schitteren drie rolmodellen van wereldklasse uit de Nederlandse atletiek: Femke Bol, Sifan Hassan en Lieke Klaver. Wat is het geheim van hun succes? Experts zoals Ellen van Langen, Caroline Feith, Bart Bennema en Gregory Sedoc delen hun inzichten. EK voetbal De sportzomer van 2024 wordt afgetrapt met het EK voetbal, dat op 14 juni begint. In deze Helden een verhaal over Ronald Koeman. Onder andere Frank Rijkaard, Ruud Gullit, broer Erwin Koeman, Guus Hiddink, Jordi Cruijff en Rafael van der Vaart delen hun mening over de bondscoach van het Nederlands elftal. Verder ging Helden naar Milaan voor een interview met revelatie Tijjani Reijnders en zijn vrouw. Daley Blind 106-voudig international - bespreekt zijn indrukwekkende carrière aan de hand van foto’s. Brian Brobbey over de bondscoach, Marco van Basten, zijn toekomst, zijn roots en racisme. Arie Haan gaat vijftig jaar terug in de tijd, naar het WK voetbal in West-Duitsland dat eindigde met een nationaal trauma. Tour de France  Na het EK volgt de Tour de France, van 29 juni tot en met 21 juli. In deze Helden lees je een interview met sprinter Fabio Jakobsen en een portret van Mathieu van der Poel, die ook de olympische wegwedstrijd in Parijs rijdt. Jeroen Blijlevens en Steven de Jongh, ploegleiders bij Lidl-Trek, vertellen hun verhaal, en we vragen ons af: kan Sepp Kuss na de Vuelta ook de Tour winnen? Olympische Spelen De Olympische Spelen vinden plaats van 26 juli tot en met 11 augustus. Chef de mission Pieter van den Hoogenband kijkt terug op zijn gouden race twintig jaar geleden. Turnster Sanne Wevers bereidt zich voor op haar laatste kunstje, baanwielrenner Harrie Lavreysen spreekt over hoge verwachtingen, en BMX’er Niek Kimmann over zijn post-olympische dip. Sharon van Rouwendaal gaat voor goud in het openwater, roeizussen Bente en Ilse Paulis geven een dubbelinterview, en Simone van de Kraats hoopt op goud in het waterpolo. Bovendien gingen we op bezoek bij Tes Schouten, Caspar Corbeau en Arno Kamminga, de drie schoolslagmusketiers. Alle drie zijn ze een medaillekandidaat in Parijs. Voor het eerst sinds 1992 plaatse een Nederlands duo zich op de 500 meter kanosprint voor de Spelen. Hoog tijd om kennis te maken met Selma Konijn en Ruth Vorsselman. Triatlontopper Maya Kingma stelde ernstige misstanden aan de kaak binnen het topsportprogramma van de triatlonbond. Dat werd de triatleet niet door iedereen in dank afgenomen. Joost Luiten is sinds kort vader en worstelde met golfyips. In aanloop naar de KLM Open, die hij twee keer won, doet hij zijn verhaal.

Marc van de Kuilen raakte vijftien jaar geleden zwaargewond in Afghanistan. Door toedoen van collega-militair Luuk Veltink. Hij zag Marc aan als vijand en vuurde. Luuk raakte later deels verlamd aan zijn arm door een motorongeluk. De twee vonden elkaar, een bijzondere vriendschap ontstond. Ze bleken ook allebei talentvolle paralympische sporters. Met de schrijnende humanitaire situatie in Oekraïens oorlogsgebied worden we dagelijks gevoed. Een jaar geleden was er een ander aangrijpend beeld dat de wereld over ging. Dat van radeloze Afghaanse burgers, die uit de greep van de weer machthebbende Taliban probeerden te blijven en zo wanhopig hun land wilden ontvluchten dat ze zich vastklampten aan een opstijgend vliegtuig... en vielen. Mensen voor wiens vrijheid honderden Nederlandse militairen jarenlang vochten. Tegen diezelfde Taliban. Het was onlangs vijftien jaar geleden dat dat Afghaanse gebied het decor vormde van de zwartste bladzijde in de geschiedenis van Defensie. ‘Ik heb je niet gebaard om jezelf overhoop te laten schieten,’ zegt de moeder van Marc van de Kuilen als hij zijn ouders vertelt bij het leger te willen gaan. Hij zet toch door. Marc, die op dat moment American football speelt op het hoogste niveau in Nederland, meldt zich als militair zelfs voor een tweede keer aan om te worden uitgezonden naar Afghanistan. Zijn moeder huilt. Iets met voorgevoel. De Navo-vredesmissie in Uruzgan leidt immers tot een rits aan oorlogsdrama’s aan Nederlandse zijde. Op 12 januari 2008 trekken twee Nederlandse compagnies gescheiden van elkaar door gebied waar Taliban-strijders zich ophouden. Als de duisternis intreedt, zitten ze op 800 meter van elkaar, zonder te weten waar precies. Het is aardedonker. De vermoedens zijn dat ze worden omsingeld door de Taliban. Er ontstaan vuurgevechten. Twee landgenoten, buddy’s van Luuk Veltink, worden gedood. Luuk, dan 21 jaar, kruipt in zijn rupsvoertuig achter het wapen en in zijn kijkers ontwaart hij de vijand. Althans, dat denkt hij. Hij krijgt toestemming om te vuren. En schiet, vijf, zes keer... Honderden meters verderop wordt de dan twintigjarige Marc geraakt, als hij munitie bij collega’s brengt. Als hij in elkaar zakt, kijkt hij tegen zijn eigen schoenzolen aan... Marc overleeft het, maar beide benen moeten worden geamputeerd. Onderzoek wijst uit dat het die bewuste avond om ‘eigen vuur’ (friendly fire) ging. Acht jaar later ontmoeten slachtoffer en schutter elkaar, in gang gezet nadat Luuk gewond is geraakt bij een motorongeluk tijdens vakantie. Zijn arm is daar deels verlamd door geraakt. “Ineens zat ik thuis. En sloeg aan het malen,” zegt Luuk. Al die tijd voelde hij zich schuldig tegenover Marc. “Ik dacht ook dat Marc mij vast zou haten, mij nooit zou willen zien.” Marc: 'Ik heb het Luuk meteen vergeven en hoopte dat hij het zichzelf ook kon vergeven. Ik ben gelukkig zoals ik ben. Ik mis mijn benen, maar ik mis verder niks' Luuk heeft al die jaren uit schaamte verzwegen naar zijn omgeving dat hij tijdens het friendly fire-incident de schutter was die ‘soldaat Kuilen’ had verwond. “Mijn vader was betrokken bij de treingijzeling bij De Punt in 1977, maar sprak er naderhand nooit over. Ik deed hetzelfde.” Een psycholoog van Defensie koppelt Marc en Luuk aan elkaar. Marc: “Ik heb het Luuk meteen vergeven en hoopte dat hij het zichzelf ook kon vergeven. Ik ben gelukkig zoals ik ben. Ik mis mijn benen, maar ik mis verder niks. Wie zegt me dat ik met benen ook zo gelukkig zou zijn geweest?” Omdat het bizarre verhaal even later in boekvorm verschijnt, zien de twee elkaar vaker en ontstaat er een band. Met oog, oor en hart voor elkaar. En ruimte voor humor. Marcs ongekend positieve instelling werkt aanstekelijk. “We gaan er toch geen tranentrekker van maken,” grapt Marc voor het dubbelinterview. Helden Magazine 65 Het eerste gedeelte van het verhaal van Marc van de Kuilen en Luuk Veltink komt voort uit Helden Magazine 65. Er is volop aandacht voor de wintersporten én ook voor voetbal. Frank Rijkaard geeft sinds lange tijd weer eens een interview en spreekt onder meer over Cruijff, het Nederlands elftal en Lionel Messi. In deze editie lees je ook een uitgebreid interview met Lois Abbingh en Tess Lieder – voorheen Wester -. De handbalcollega’s zijn vriendinnen, schoonzussen en sinds kort ook allebei moeder. Daarnaast spraken we met Dávid Hancko en Kristyna Pliskova. De een is een grote aanwinst voor Feyenoord, de ander is toptennisster. Én een gesprek met de populairste schaatser van dit moment, Jutta Leerdam. Verder interviews met de succesvolste Nederlandse olympiër ooit: Ireen Wüst, de eerste keeper op het afgelopen WK: Andries Noppert, twee grootheden in het rolstoeltennis: Diede de Groot en Esther Vergeer. Shorttrackster Xandra Velzeboer gaat als een komeet én Joep Wennemars is keihard bezig om uit de schaduw van zijn vader Erben te treden. Ook heeft het voetbalvirus nog altijd Guus Hiddink in zijn greep, verteld Juul Franssen over haar strijd met de judobond, spreekt Victoria Koblenko met olympisch kampioen openwater Ferry Weertman én staat bondscoach van de Oranjevrouwen: Andries Jonker stil bij De Nachtwacht. Wil je het hele nummer lezen? Bestel Helden Magazine 65 via onze webshop. Geen inspirerende sportverhalen missen van jouw Nederlandse sporthelden? Kies het abonnement dat bij jou past en word abonnee.

Voor schaatssters Ireen Wüst en Letitia de Jong was het een jaar van uitersten. Groot geluk en intens verdriet wisselden elkaar af. Er was een huwelijksaanzoek, ze werden beiden wereldkampioen. Maar er was ook het overlijden van hartsvriendin Paulien van Deutekom. We blikken met de twee geliefden terug op een emotionele periode. ‘En gelukkig zei ze... JA! Wij gaan trouwen!!! #marryme #wifeytobe,’ prijkt op het Instagram-account van Ireen Wüst op 21 april 2019. Ireen: “Letitia is de ware. In mijn eentje verzon ik een plan hoe ik haar ten huwelijk zou vragen.” Letitia: “Ik heb helemaal niks doorgehad, Ireen heeft het goed verborgen weten te houden.” Ireen: “In Calgary was ik al naar de juwelier geweest. Letitia droeg nooit ringen, dus de maat was gokken. Ik had onze fysiotherapeut ingeschakeld, bij hem kon ik de ringen laten bezorgen. En ik had mijn schoonouders om haar hand gevraagd. Tijdens onze vakantie op Curaçao moest het gebeuren. Als zogenaamd verjaardagscadeau voor Letitia, ze was op 5 maart jarig geweest, had ik een boot voor ons geboekt naar Klein Curaçao. ’s Avonds wilde ik haar op het strand ten huwelijk vragen met de ondergaande zon. Alles liep volgens plan.” Lachend:“Behalve dan dat Letitia zeeziek werd.” Letitia: “Ik was blij dat we er waren, ja. Op de boot kleedden we ons om. We waren klaar om naar de kant te gaan in een rubberbootje, tot Ireen gek begon te doen. Ze moest natuurlijk de ring nog pakken. ‘Ga maar vast, ik moet even plassen,’ zei ze. Toen had ik in de gaten dat er wat ging gebeuren. Op het strand zei Ireen: ‘Zullen we nog even langs het water lopen?’ Toen ging ze op haar knieën.” Ireen: “Wat ik zei, weet ik niet eens meer.” Letitia, lachend: “De aanloop was vrij kort.” Ireen: “Ik was heel zenuwachtig. Gelukkig zei je meteen ja.” Letitia: “Komende zomer gaan we trouwen.” VERSIEREN Ireen en Letitia leerden elkaar kennen toen ze bij elkaar in de ploeg kwamen, het toenmalige Team Continu. Ireen: “Jij zei: ‘Ik ben niet echt fan van je.’ Nou, dan ik ook niet van jou, dacht ik.” Letitia: “Ik heb heel veel respect voor je prestaties, maar was geen groupie van je, ofzo. Ik ging niet ineens anders tegen jou doen omdat je al zoveel had gewonnen.” Toch ontstond er een vriendschap. Maar het bleef bij etentjes en kopjes koffie drinken. Letitia: “Tot ploeggenoten tegen me zeiden: ‘Ireen vindt jou wel leuk, kan dat niet wat worden tussen jullie?’ Ik raakte ervan in de war en begon ook heel raar te doen tegen Ireen, ik ontweek haar.” Ireen: “Dan liep ik naar haar toe op de ijsbaan om even een praatje te maken, liep ze net de andere kant op. Ik dacht dan: wat heb ik fout gedaan?” Letitia: “Vervolgens had ik wel weer haar fiets versierd op trainingskamp. Kreeg ik later een appje van Ireen: ‘Weet jij hier meer van?’ Ik stuurde terug: als ik jou niet kan versieren, dan je fiets maar. Toen was het ijs wel gebroken. Vlak daarna spraken we af bij jou thuis. Ik zou even koffie komen drinken. We hadden er al zo lang omheen gedraaid, toen dacht ik: ik zet de eerste stap maar. Ik zei: we moeten misschien gaan uitvogelen wat dit tussen ons is, en zoende haar. Vanaf dat moment werd het serieus. Ik heb het vrij snel tegen m’n ploeggenoten verteld, ze hadden gelijk gekregen.” Ireen: “Daardoor moesten we het meteen wereldkundig maken. Ik wilde dat mijn ouders het van mij zouden horen en niet van iemand anders. Mijn moeder zei: ‘Ze komt uit Groningen en ze zat bij je in de ploeg.’ Ik snapte er niks van, hoe wist ze dat nou? Maar dat had ze blijkbaar altijd al gedacht.” Letitia: “Onze families vonden het hartstikke leuk. En uit de schaatswereld kregen we alleen maar leuke reacties.” BUUF De verloving was een lichtpuntje in een moeilijk jaar. Amper drie maanden ervoor, op 2 januari, overleed Ireens beste vriendin en voormalig schaatsster Paulien van Deutekom op slechts 37-jarige leeftijd. Ireen: “Ik heb nog overwogen om Letitia vorige zomer ten huwelijk te vragen. Dan had Paulien er nog bij kunnen zijn. Maar voor Letitia en mij was dat te snel, dan was het beladen geweest. Ik denk ook niet dat Paulien dat had gewild.” Letitia: “Je hebt nog wel haar toestemming gekregen.” Ireen: “Paulien zei het altijd meteen als ze iemand wel of niet leuk vond. ‘Ireen, deze is écht leuk,’ zei ze over Letitia. Ik vind het fijn dat ze haar nog heeft leren kennen.” Paulien en Ireen waren jarenlang onafscheidelijk. Hun vriendschap ontstond toen beide schaatssters voor de toenmalige TVM-ploeg uitkwamen en buren werden in Heerenveen. Ireen: “We werden buuf en buuf. Slapen en ontbijten deden we nog apart. Maar trainen, lunchen, koken en eten deden we samen. We waren echt maatjes, hadden de grootste lol en deelden alles met elkaar. In een schriftje schreven we op wat we meemaakten. Onze avonturen, onze liefdesperikelen. Ik heb ook veel van Paulien geleerd. Ze had een mooie kijk op het leven. Paulien oordeelde niet snel, iets dat ik vroeger wel altijd deed. Als ik mijn vooroordeel over iemand weer klaar had staan, zei ze: ‘Buuf, rustig.’ Paulien was die ene vriendin waarmee je onvoorwaardelijk alles deelt. Maar ja, als je beste maatje dan zo ziek wordt...” Een half jaar voor haar overlijden belde Paulien met het slechte nieuws. Ze had longkanker. Ireen: “Ze had al lang last van haar rug. Ik zei: buuf, misschien heb je wel gewoon een hernia. Ga gewoon naar de huisarts, doe een MRI, dan weet je het zeker. Na de MRI belde ze in tranen op. Ze hadden iets gezien, maar wisten nog niet wat het was. Na een tweede MRI in het ziekenhuis belde Paulien weer. Het was mis.” Letitia: “Ik zal het moment nooit vergeten. We stonden bij de Mcdonald’s op de parkeerplaats, wilden een nieuwe auto kopen en deden net een proefrit.” Ireen: “We braken allebei in die auto. Ze zucht: “De ziekte van Paulien ging veel sneller dan we allemaal hadden verwacht. Zo vaak als ik kon ging ik bij haar langs. En Letitia en ik gingen samen vaak op zondag naar haar toe. Voordat ik naar Schiphol ging voor een trainingskamp of wedstrijd, ging ik sowieso bij Paulien langs. En zodra ik was geland, was dat het eerste wat ik deed. En we hadden iedere dag contact. Ik had met Paulien afgesproken dat als ze wilde dat ik naar huis kwam, ik meteen zou komen. Ik boekte altijd een open ticket. Ik probeerde er dat half jaar in alles voor Paulien te zijn. En Letitia probeerde er in alles voor mij te zijn.” Ireen: ‘Ik heb nog overwogen om Letitia vorige zomer ten huwelijk te vragen. Dan had Paulien er nog bij kunnen zijn’ Letitia: “Tijdens het ziekteproces hebben we er veel over gesproken. Ik heb mijn bachelor geneeskunde gehaald, dus ik kon Ireen wat dingetjes over haar ziekte uitleggen.” Ireen: “Als je thuiskomt is het fijn als er iemand is die je snapt.” Ze is even stil, slikt en zucht diep. “Die er voor je is en een luisterend oor biedt. Zelfs als je niks te zeggen hebt. Ik ben van nature niet iemand die makkelijk haar emoties uit. Letitia trok het er dan uit. Soms moest ik even heel hard huilen om de hele situatie. Het was allemaal zo klote. Gelukkig hebben Paulien en ik nog veel mooie gesprekken kunnen voeren. Vaak als ze pijn had, lag ze boven op bed. Dan ging ik bij haar liggen en haalden we samen oude herinneringen op, jankten en lachten we. Met haar vriendinnengroep van allemaal oud-schaatsters, Team Nuyt, hadden we een boek gemaakt voor haar, nu voor haar dochtertje Lynne, met mooie herinneringen aan Paulien en wat ze voor ons betekend heeft. Daar zijn ook stukjes voor gebruikt tijdens de uitvaart. Lynne kan dat later teruglezen. Dat is de rol die wij als vriendinnen nu op ons nemen: haar zoveel mogelijk laten zien en vertellen hoe haar moeder was.” Vastberaden: “Lynne gaat er wel achter komen hoe fantastisch ze was.” ROUWBAND “Het was niet alleen het moeilijkste jaar uit mijn schaatscarrière, ook uit mijn leven,” zegt Ireen. Ze vervolgt: “Maar ja, het leven gaat gewoon door. Dan kun je maar beter doorgaan met datgene waar je structuur uit haalt en je passie ligt.” Letitia: “De situatie veranderde er toch niet door. Het was juist fijn dat we het schaatsen hadden. Het gaf afleiding en houvast.” Ireen: “Het was wel fijn dat we allebei de wereldbekers schaatsten en samen op een hotelkamer in het buitenland zaten.” Ook Paulien wilde dat Ireen door zou gaan. De wereldkampioen allround van 2008 gaf haar vanuit haar ziekbed steun. Ireen: “Bij de wereldbeker in Heerenveen in december lag Paulien weer in het ziekenhuis. Ik voelde me zo slecht, had een heel slechte 500 meter in de B-groep gereden en ik moest nog de 1500 meter schaatsen. Ik had de hele middag op mijn bed liggen huilen. Letitia en mijn toenmalige trainer Wouter olde Heuvel waren nog langsgekomen, ik was geen stuiver waard. Tussendoor belde ik Paulien. ‘Buuf, ik weet even niet meer hoe ik dit moet gaan doen,’ zei ik. Paulien antwoordde: ‘De 1500 meter is de mooiste afstand die er is, gewoon je best doen. Doe het maar voor mij.’ In het ziekenhuis keek ze naar de wedstrijden. Ik reed een baanrecord.” Letitia: “In het hotel gaf ik helemaal niks voor haar kansen. Voor Ireen hoopte ik dat het geen blamage zou worden en ze zich nog vervelender zou gaan voelen.” Ireen: “Nadat ik gewonnen had, kuste ik de ring van Team Nuyt. Ingeborg Kroon, onderdeel van onze vriendinnengroep, heeft ze gemaakt als symbool van onze vriendschap. Van Paulien moest hij om onze middelvinger. Zo van: fuck you, kanker! Ik was supergeëmotioneerd. Maar daarmee kwam ik ook meteen in een lastige situatie, ik kon niet uitleggen waarom dat zo was.” In de schaatswereld wist iedereen van Pauliens ziekte af. Maar de buitenwereld wist van niks. Ireen: “Paulien wilde haar ziekte in alle rust delen met de mensen die dicht bij haar stonden. Voor haar en haar familie was dat heel fijn. Voor mij ook. Natuurlijk vroegen andere schaatsers wel aan mij hoe het met Paulien ging, maar ik werd er niet continu mee geconfronteerd.” Letitia: “Niemand uit de schaatswereld praatte zijn mond voorbij. Iedereen steunde elkaar.” Ireen: “Tegelijkertijd kreeg ik ook bizarre vragen. Een paar weken later, tijdens de NK afstanden, ging het heel slecht met Paulien. Ik werd Nederlands kampioen op de 1000 meter en kreeg de vraag: ‘Wat is er aan de hand, je straalt helemaal niet. Normaal ben je heel uitbundig als je wint.’” Dat veranderde nadat bekend werd dat Paulien was overleden. Ireen: “Vanaf dat moment leefde ik onder een vergrootglas. Ieder interview ging over Paulien. Ik had geen tijd voor mijn eigen rouw. Ik was ook totaal niet met schaatsen bezig, had net afscheid genomen van mijn beste vriendin.” Nog geen twee dagen na de uitvaart stond voor Ireen het EK allround en voor Letitia het EK sprint in Collalbo op het programma. Letitia: “Er werden beelden van Paulien getoond op het middenterrein. Iedere keer werden we ermee geconfronteerd.” Ireen: “Dat EK schaatste ik als eerbetoon. Ik weet nog dat ik me ging voorbereiden op de 500 meter. Om mijn arm zat de rouwband van m’n beste maatje. Tijdens de start van de 500 meter keek ik ernaar. Dit hoort gewoon niet, dacht ik. Ik brak en startte te vroeg. Dat is het enige wat ik nog weet van het toernooi.” Letitia: “Ik weet er ook niks meer van. Het ging veel te snel om überhaupt iets te kunnen verwerken.” Ireen: “Het leek soms ook wel of Paulien meekeek. Er gebeurden de gekste dingen. Maar dat vond ik juist mooi.” Letitia: “Ja, met dat horloge van je oma.” Ireen: “Het batterijtje was leeg, het horloge stond al maanden stil. Op de dag van de uitvaart besloot ik hem toch om te doen, om iets van een sieraad om mijn arm te hebben.” Letitia: “Je zei nog: ‘De tijd staat vandaag toch stil.’” Ireen: “Na de uitvaart zaten we met mijn ouders in een privévliegtuig naar Collalbo. Ik vroeg aan mijn moeder of zij er een nieuwe batterij in kon laten zetten. Ze zei: ‘Geef hem maar na het EK, anders raak ik hem kwijt.’ ’s Avonds laat kwamen we in het hotel aan. Ik wilde weten hoe laat het was en keek automatisch naar mijn pols. Ineens zag ik dat het horloge het deed. Ik schrok me rot. ’s Nachts werd ik wakker, ik keek: het liep nog steeds. De volgende dag stopte het horloge pas.” VETERS Ireen werd vijf keer olympisch kampioen, zes keer wereldkampioen allround en ze pakte dertien keer goud op de WK afstanden. Zelfs in het moeilijkste jaar van haar leven pakte ze een wereldtitel. Op 10 februari won ze de 1500 meter in Inzell. Ireen: “Van alle overwinningen uit mijn carrière is dit de mooiste. Ik schaats altijd voor mezelf, maar toen deed ik het voor Paulien. De 1000 meter had ik al laten lopen, fysiek merkte ik dat er niks meer in de tank zat. En de 1500 meter was Pauliens favoriete afstand. Ik was zo zenuwachtig.” Letitia: “Ireen kan zich altijd goed afsluiten voor een race, maar nu was het extreem. Ze was totaal niet benaderbaar. Ik kon niks goed doen.” Ireen: “We waren in het hotel, Wouter had mijn schaatsen geslepen. Met tranen in mijn ogen zei ik: ‘Ik weet echt niet hoe ik dit moet gaan doen.’ Wouter zei: ‘Het maakt niet uit wat je doet, Paulien is toch wel trots op je.’” Letitia: “Er zat voor jou een enorme lading op deze race.” ​​​​​​​Ireen: “Het begon al met de stress dat mijn veters ineens loszaten voor de start. Dat overkwam me nooit. De start ging ook helemaal niet goed, die eerste bocht ook niet. Kop erbij, dacht ik toen en ik dacht niet meer aan Paulien. En vanaf het moment dat ik op de kruising reed, wist ik: deze ga ik winnen. Als je de race terugkijkt, was dat helemaal niet logisch. Toen ik zag dat ik gewonnen had, kwamen alle emoties eruit. Het was extra speciaal omdat onze vriendinnengroep, Team Nuyt, er was. Ieder jaar gingen we met zijn allen skiën. In augustus wisten we al dat dat vanwege de ziekte van Paulien niet ging. Er werd besloten om met zijn allen naar de WK afstanden te gaan. Daar kan Paulien dan ook bij zijn, dachten we nog hoopvol. Dat is helaas niet gelukt. Ze stonden met zijn allen in een gele jas, de kleur van onze vriendinnengroep, op de tribune. De tranen stonden in onze ogen.” Letitia: ‘Ik heb me heel erg zorgen om Ireen gemaakt. Op een gegeven moment had ze iedere week migraine’ Letitia: “Ik denk dat iedereen in dat stadion op dat moment een brok in de keel had.” Letitia kwam zelf ook in actie op de WK afstanden. Naast er in een moeilijke tijd voor Ireen te zijn, probeerde ze ook alles uit haar eigen seizoen te halen. Zo werd ze in Inzell wereldkampioen op de teamsprint. Letitia: “Ik heb uitschieters gehad, heb heel goede races afgewisseld met mindere. Op het NK sprint reed ik 37,7, mijn beste tijd ooit op de 500 meter. Maar ik was niet heel stabiel. Ik heb keuzes gemaakt die niet in het belang waren van het schaatsen, maar van Ireen en onze relatie. Schaatsen is ondergeschikt als er zoiets gebeurt. Zo moest ik kort na het overlijden van Paulien op trainingskamp naar Inzell voorafgaand aan het EK, maar ik ben in Nederland gebleven. Ik wilde bij Ireen zijn.” GEBROKEN HART Niet alleen emotioneel, ook lichamelijk eiste het overlijden van Paulien zijn tol. Letitia: “Ik heb me heel erg zorgen om Ireen gemaakt. Op een gegeven moment had ze iedere week migraine.” Ireen: “Het begon op een vervelend moment. Jij deed mee aan het WK sprint en ik zat al in Calgary om me voor te bereiden op het WK allround. Ik zei: boor maar een gat in mijn schedel. Ik trok het niet meer. Voor de start van het WK heb ik 36 uur platgelegen.” Letitia: “Als ik er nu op terugkijk, is het veel te gek geweest. Maar ja, Ireen wilde op dat moment gewoon door. Een menselijk lichaam kan veel hebben. Maar je wil niet dat iemand van wie je houdt zich zo ellendig voelt. Op die momenten ontstond er wrijving tussen ons. Ik ben beschermend, geef duidelijk grenzen aan. Ik zei: je komt nu van de baan, gaat naar je hotelkamer en in je bed liggen. Maar jij wilde dat niet, je hield je groot.” Ireen: “Daarna gingen we naar Salt Lake City voor de laatste wereldbeker. Letitia, m’n trainer Peter Kolder en de fysio Johan Methorst wilden me naar huis sturen. Ik was helemaal op, werd boos. Ik dacht: ja, dan zit ik alleen thuis.” Letitia knikt: “Als ik op dat moment thuis was geweest, was je naar huis gekomen.” Ireen: “Ik reed daar nog een persoonlijk record op de 1000 meter en een Nederlands record op de 1500 meter, al heb ik geen flauw idee hoe. Die laatste wedstrijd heb ik eruit moeten persen.” Maar toen het seizoen eenmaal afgelopen was, namen haar fysieke klachten niet af. Ireen: “Na onze vakantie voelde ik enorme druk op mijn borst. In juni werden de klachten erger. In het ziekenhuis werd alles uitgesloten. Alles bij elkaar was het te veel geweest. De artsen noemen het een gebroken hart. Dat ontstaat na langdurige stress.” Niet alleen de ziekte van Paulien had die stress veroorzaakt. De aanloop naar de Olympische Spelen van Pyeongchang en de Spelen zelf, het zoeken naar een nieuwe ploeg en sponsor in het seizoen dat daarop volgde, en de hersenbloeding die haar trainer en oud-schaatser Wouter olde Heuvel vervolgens tijdens een fietstocht kreeg, speelden mee. Ireen: “En toen Wouter eenmaal uit het ziekenhuis was, belde Paulien met het slechte nieuws. Uiteindelijk heb ik anderhalf jaar lang stress in mijn lijf gevoeld. Dan ga je in een overlevingsstand. Juist op het moment dat het weer even goed gaat, komt het eruit.” Letitia: “Ireen heeft iets heel heftigs meegemaakt, ze zit nog middenin de naweeën daarvan. Daar slaat ze zich dapper doorheen en ze laat de positieve dingen overheersen.” Ireen: “Fysiek gaat het steeds beter. Maar ik denk nog iedere dag aan Paulien, ’s ochtends als ik opsta en ’s avonds als ik naar bed ga. Haar dood zal altijd een litteken blijven. Nu is het nog een open wond die langzaam moet dichtgroeien. Dat is niet erg. Het is ook een teken dat je heel erg van iemand houdt. Ik voel me gezegend dat ik zo’n diepe band met iemand heb gehad. Sinds haar overlijden sta ik wel anders in het leven. Ik leefde eerst met de gedachte: dat komt later wel. Nu denk ik: het kan ook nu, je weet nooit wat er gebeurt. Heel veel dingen in het leven zijn belangrijker dan schaatsen, zoals vriendschappen, familie en onze relatie.” VERSTANDSKIES Twee topsporters op een kussen. Ireen en Letitia helpen elkaar. Maar ze zijn ook concurrenten. Letitia: “Dat we allebei schaatsen, is fijn. We snappen elkaar.” Bij het Olympisch Kwalificatietoernooi was Ireen één tiende sneller dan Letitia op de 1000 meter. Uitgerekend Ireen weerhield Letitia van een olympisch ticket in 2018. Ireen: “Dat was verschrikkelijk. Gelukkig hadden we het er wel over gehad dat het kon gaan gebeuren. Ik zei nog dat ik wel in zou houden als mijn rit bepalend zou zijn. Maar dat wilde Letitia niet. En toen ik eenmaal aan het racen was, dacht ik er ook niet over na. Pas toen ik de finishlijn gepasseerd was, dacht ik: shit...” Letitia: “Ik was ook helemaal niet boos, Ireen vond het erger dan ik.” Ireen: “Aan de ene kant is het fijn dat we allebei schaatsen. Aan de andere kant vind ik het ook lastig. Ik ben altijd zo zenuwachtig als jij moet schaatsen, veel meer dan als ik zelf aan de start sta van een race.” ​​​​​​​Letitia: “Dat geldt ook voor mij. Toch heb ik heel veel aan Ireen. Ze coacht me niet echt, maar denkt wel met me mee, vooral hoe ik moet leven als topsporter. En soms zijn we het ook niet met elkaar eens, maar dat is dan ook prima.” Ireen: ‘Na onze vakantie voelde ik ineens enorme druk op mijn borst. De artsen noemen het een gebroken hart. Dat ontstaat na langdurige stress’ Ireen: “Jij dacht dat je al alles voor het schaatsen deed. Maar toen kwam ik aan met dingen als preventief je verstandskiezen verwijderen.” Letitia lachend: “Klopt. Dat heb ik toen gedaan. Ik vind Ireen wel extreem in haar sportbeleving. Aan de andere kant: als je al die details bij elkaar optelt, kom je wel zover als Ireen.” Ireen: “Je zou maar last krijgen van een ontstoken verstandskies tijdens het olympisch kwalificatietoernooi...” GEZINSUITBREIDING Inmiddels is het nieuwe schaatsseizoen lang en breed begonnen. Letitia verlengde haar contract bij Team IKO met twee jaar, het contract van Ireen bij Talentned loopt na dit seizoen af. Ireen: “Ik zit natuurlijk in de herfst van mijn carrière. Misschien is dit mijn laatste seizoen, dat weet ik nog niet. Ik ga niet nog een keer de boer op om sponsors te zoeken. Maar als onze ploeg doorgaat of er komt een andere ploeg, dan ga ik met veel plezier door. En is dat niet zo, dan zijn er genoeg andere opties, waaronder de studie psychomotorische therapie oppakken. Dat vind ik zo knap aan Letitia, zij heeft naast het schaatsen dit jaar ook nog haar studie Health Economics, Policy and Law afgerond. Haar leven bestond uit trainen, eten en studeren. Ik ken niemand in de topsport die dat zo gedisciplineerd kan.” Letitia: “Ik ben 26 en ga voorlopig gewoon door. De wereldtop leek ver weg, maar komt nu toch dichtbij. In tegenstelling tot Ireen vind ik het lastig om uit te spreken welke wedstrijden ik wil winnen, omdat het voor mij niet zo vanzelfsprekend is.” Ireen: “Jij gelooft vaak niet in je eigen kunnen. De zomer voor de Spelen zei ik: jij kunt ook de Spelen halen. ‘Nee joh,’ zei je. Maar er ging toch een lampje bij je branden.” Letitia: “Ik kijk per jaar wat ik wil bereiken. Op dit moment is dat aansluiting vinden bij de wereldtop op sprintgebied.” En op privégebied staat volgend jaar eerst hun bruiloft op het programma. Voorzichtig wordt er ook al gedacht aan gezinsuitbreiding. Ireen: “We willen ook graag kinderen. Ik ben 33, we willen niet nog jaren wachten. Sven Kramer maakt er al grapjes over.” Ze kijkt Letitia aan: “Binnen nu en vijf jaar willen we er wel voor gaan, toch?” Letitia knikt. Ireen: “Ik ga dan wel met die kleine op de tribune zitten om je aan te moedigen.” Paulien van Deutekom Foundation Ter nagedachtenis aan haar hartsvriendin is Ireen samen met zeven oud-collega schaatssters, de vriendinnengroep ‘Team Nuyt’, een stichting gestart die geld inzamelt ten behoeve van longkanker: de Paulien van Deutekom Foundation. Ireen: “Het idee om onze oude schaatspakken te veilen kwam van Paulien. Zij was tijdens haar verhuizing veel oude schaatspakken tegengekomen en had gezegd: ‘Kunnen we die niet aan een goed doel geven?’ Dat is er nooit van gekomen. In Inzell zei een van de meiden: ‘Kunnen we dat niet alsnog doen: onze schaatspakken verkopen en het geld aan onderzoek tegen longkanker geven?’ Zo is het initiatief ‘Team Nuyt in actie’ ontstaan. We kregen veel media-aandacht en hebben meteen een stichting opgericht. De eerste veiling hebben we gehad, die was een groot succes, en de tweede is gepland. We hopen dat er veel sporters zijn die ons mooie items willen schenken die we kunnen veilen. We hebben een mooie samenwerking met het VUmc in Amsterdam. We mochten zelf de studie uitzoeken waar het geld, inmiddels al 50.000 euro, naartoe gaat, die heet nu de Paulien-studie. Haar familie en echtgenoot Kay zijn ook bij de stichting betrokken. Bij de EK afstanden van 10 tot en met 12 januari 2020 zal de veiling beginnen en een week online staan. En we zorgen ervoor dat als je online een kaartje voor het EK koopt, je tegelijkertijd een donatie kunt doen aan de foundation.” http://paulienvandeutekomfoundation.nl Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.