De bom in de turnwereld barstte eind juli dit jaar na de bekentenis van turntrainer Gerrit Beltman dat hij zijn pupillen jarenlang had geterroriseerd. Wangedrag waarvan hij en zijn collega Frank Louter negen jaar geleden in Helden al werden beschuldigd door turnsters en hun ouders. Als het aan oud-voorzitter Jos Geukers had gelegen, was er toen al actie ondernomen. Maar hij werd eerst tegen- en daarna weggewerkt. Helden ging nogmaals op onderzoek uit. En stuitte op de opmerkelijke rol van de bekende NOS-turncommentator Hans van Zetten.
Dag in, dag uit werd er op ze gescholden. Ze werden gekleineerd, getreiterd, uitgehongerd en kregen soms een ‘corrigerende’ klap. Van vrolijke kinderen die ooit waren gaan turnen omdat ze het zo leuk vonden, transformeerden ze in stille meisjes die met lood in de schoenen naar de turnzaal gingen en bij wie angst, eenzaamheid en verdriet in de ogen te lezen waren. Gebrainwasht en monddood gemaakt door hun trainers. Renske Endel, Suzanne Harmes, Verona van de Leur en Gabriëlla Wammes werden vanaf hun achtste gedrild door hun trainers Gerrit Beltman en Frank Louter. Het schrikbewind heeft sporen achtergelaten, hen gevormd en tevens misvormd. Nachtmerries, stemmingswisselingen, onzekerheid, onbegrip, woede, eet- en identiteitsproblemen. Stuk voor stuk zijn ze getekend voor het leven. “Niemand van ons heeft haar leven helemaal op orde, allemaal hebben we problemen.”
Zo begint in 2011 de terugblik van turnsters Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes, Verona van de Leur en Renske Endel op hun turncarrière in Helden. De ouders van Gabriëlla, Renske en Suzanne bevestigen in een volgend artikel de beschreven kwellingen en erkennen dat ze lijden onder een groot schuldgevoel tegenover hun dochters. De vier vrouwen van het turnteam dat in 2001 en 2002 wordt gekozen tot Sportploeg van het Jaar krijgen lof voor hun moed naar buiten te treden, maar ook kritiek dat ze natrappen naar trainers die hen groot hebben gemaakt.
Ongeveer twee jaar later geven ex-turnsters Simone Heitinga en Stasja Köhler in hun boek De onvrije oefening een nieuw onthutsend inkijkje in het vrouwenturnen. Ze beschrijven hoe zij jarenlang zijn geterroriseerd door trainer Beltman en ook tal van andere turnsters delen in het boek hun gruwelijke verhalen. Niet veel later vertellen oud-turnsters Danila Koster en Tess Moonen in Helden hoe groot de impact van hun tijd bij Pro Patria in Zoetermeer onder Frank Louter op hun verdere leven is. Veel van de oud-turnsters die hun verhaal doen, vertellen dat ze nog altijd professionele hulp krijgen om wat hen is overkomen een plek te geven.
In 2019 volgt een verhaal over de gang van zaken bij SV Pax in Hoofddorp waar trainer Patrick Kiens, ook in dienst van de turnbond, volgens de verhalen van bezorgde ouders op een niet bepaald kindvriendelijke manier te werk gaat. Ondanks al die verhalen wordt er verder geturnd alsof er niets aan de hand is. Als Gerrit Beltman eind juli in het Noordhollands Dagblad eindelijk zelf toegeeft hoe hij als turntrainer meisjes heeft geterroriseerd en mishandeld, lijkt het voor de buitenwereld alsof de turnbond KNGU voor het eerst actie onderneemt.
Een aantal bondscoaches van de vrouwen wordt tijdelijk op non-actief gesteld, maar mag begin september terugkeren in de turnhal om de voorbereiding van de vrouwenselectie op de Olympische Spelen in Tokio niet volledig in de soep te laten lopen. Tegelijk is in opdracht van algemeen directeur Marieke van der Plas van de KNGU een onafhankelijk onderzoek gestart naar ontoelaatbaar gedrag in turnzalen onder leiding van hoogleraar sportrecht Marjan Olfers. Dat onderzoek duurt beduidend langer dan voorzien door het grote aantal van meer dan driehonderd meldingen over mishandelingen van meisjes in turnzalen.
Heeft de turnbond al die jaren stilgezeten? Ja en nee. Bondsvoorzitter Jos Geukers schrikt van de verhalen in Helden en doet in 2011 en 2012 al een oprechte poging een einde te maken aan de geopenbaarde misstanden.
De voorzitter van de KNGU gaat zelf op onderzoek uit en komt na een aantal verkennende gesprekken in 2012 tot de conclusie dat excuses aan de ex-turnsters en hun ouders meer dan gerechtvaardigd zijn. Maar die excuses vallen niet bij iedereen in de turnwereld in goede aarde. Sterker, de bondsvoorzitter wordt door turnvereniging Pro Patria verweten een arrogante egotripper te zijn en ‘niet alleen een opsporingsambtenaar, maar ook aanklager en rechter te zijn’. Uiteindelijk zal Geukers in 2016 gedesillusioneerd aftreden, waarna de kindermishandeling nagenoeg ongestoord kan doorgaan zoals blijkt uit de vele publieke getuigenissen van de afgelopen maanden.
Opmerkelijk is dat de bekende NOS-turncommentator Hans van Zetten zich jarenlang publiekelijk nagenoeg van commentaar heeft onthouden over de beweringen van de ex-turnsters, tot hij op 28 april van dit jaar tijdens de promotietour van zijn boek Hij Staat in het radioprogramma Langs de Lijn En Omstreken op de vraag over ‘misstanden in de turnzaal’ zijn rol in het turnterrorisme toelicht. Van Zetten vertelt dat hij destijds ‘onderzoek’ heeft gedaan en dat hij heel veel turnsters heeft gesproken die een andere mening hebben dan ‘de vier van Helden’.
Over Jos Geukers zegt Van Zetten: “Waar ik me boos over maakte, was dat de toenmalige voorzitter van de Gymnastiek Unie een soort persoonlijke vendetta startte tegen Frank Louter en hem zijn trainerslicentie wilde ontnemen. Als je iets wil uitzoeken, moet je dat door een onafhankelijke groep laten doen met hoor en wederhoor. Dat gebeurde niet, hij ging persoonlijk het gevecht aan met Frank Louter. Toen dacht ik: ho ho, dat gaat me veel te ver. Dus toen heb ik Frank Louter zijn zaak op me genomen en gevraagd wat er aan de hand was. Ook heb ik uitgebreid onderzoek gedaan.
Uiteindelijk heeft Frank Louter de zaak gewonnen, want de bondsvoorzitter mocht geen slecht woord meer over Louter naar buiten brengen op straffe van een boete van 5000 euro. Ook heeft Frank zijn trainerslicentie teruggekregen en doet hij weer heel goed werk in Oldenzaal waar hij jonge meisjes opleidt tot topturnsters. Mijn rechtvaardigheidsgevoel is zeer sterk.”
De triomfantelijke toon sluit naadloos aan bij wat Van Zetten in zijn boek over toenmalig bondsvoorzitter Geukers laat optekenen. Hij vertelt dat in 2012 letterlijk alle stoppen bij hem doorslaan. Wie denkt Geukers wel niet dat hij is? Hij zou Louter daarop hebben aangeboden te helpen ‘met alle middelen’ die Van Zetten ter beschikking staan. Het is zijn rechtvaardigheidsgevoel dat weer opspeelt. Dat een bondsvoorzitter een persoonlijke vendetta begint tegen een coach gaat Van Zetten te ver, zo valt te lezen.
Van Zetten zegt in zijn boek ook te weten waarom voormalige Pro Patria-turnsters Van de Leur, Wammes en Harmes hun verhaal in de media hebben gedaan. Van Zetten leest in de verhalen ‘rancune van een eerst veelbelovende en vervolgens verloren gegane generatie’. “Voor Verona is al die heisa goed voor haar reputatie als pornoactrice. Ze speelt de slachtofferrol steeds professioneler, ze verdient er nu zelfs geld mee als webcamgirl. En Gabriëlla? Die loopt mee, een ongehuwde moeder zonder beroepsopleiding. Door het artikel is ze eindelijk weer terug in de schijnwerpers, ze wordt gehoord.
Harmes wil een rekening vereffenen met Louter omdat zijn opvattingen over topsportdiscipline niet spoorden met de hare.” Veel laat Van Zetten onvermeld in het boek, zoals wat moeder Marianne Harmes negen jaar geleden in Helden zei over het vertrek van haar dochter Suzanne bij Pro Patria: “Louter kon Suus zo minachten. Hij noemde haar ‘Flappie’. Had hij zelf de grootste lol. Een volwassen kerel die zo een meisje van twaalf voor schut zet. Na een incident waarbij Suzanne was geschopt door Louter, was de maat vol.”
De waardeoordelen in het boek over de vier getraumatiseerde ex-topturnsters en zijn daaraan gekoppelde publieke aanval op toenmalig bondsvoorzitter Geukers die een einde wilde maken aan kindermishandeling in turnhallen, vormden aanleiding om ons weer te verdiepen in de turnschandalen en uit te zoeken of en zo ja welke rol Van Zetten heeft gespeeld in het (voort)bestaan van het turnterrorisme.
Van Zetten: ‘Louter heeft zijn trainingslicentie teruggekregen en doet weer heel goed werk in Oldenzaal waar hij jonge meisjes opleidt tot topturnsters’
De man die landelijke bekendheid verwerft met zijn enthousiaste commentaar (‘Hij staat!’) bij de gouden rekstokoefening van Epke Zonderland in 2012, oud- militair Van Zetten, groeit op met turnvereniging Pro Patria. Zijn ouders zijn er turncoach, hij turnt er zelf en is van 1972 tot 1978 met steun van zijn zus Marianne hoofdcoach van de vrouwen van de vereniging uit Zoetermeer. Van Zetten twijfelt niet aan zijn kwaliteiten als coach, lezen we in zijn boek. Hij vraagt zich af waarom de bond maar blijft zoeken naar een buitenlandse bondscoach, terwijl hij al jaren rondloopt op Papendal en successen boekt met de turnsters die hij onder zijn hoede heeft.
Vlak na het plotselinge overlijden van zijn zus in 1980 wordt zijn openlijke sollicitatie gehonoreerd. Van Zetten is van 1980 tot eind 1985 de eerste fulltime bondscoach van de Nederlandse turnsters op het turninternaat Papendal, waar zeer jonge meisjes onder zijn leiding dagelijks vaak ver van huis vele uren trainen om aansluiting te vinden bij toplanden als de toenmalige Sovjet-Unie en Roemenië. Hij geeft met zijn Oost-Europese trainingsopvattingen en methodieken een richting aan die jongere coaches als Gerrit Beltman en – later – Frank Louter inspireert en die zij tot norm verheffen in hun werkwijze met jonge turnsters.
Helden Magazine 54
Het eerste gedeelte van het verhaal van Turnvendetta komt voort uit Helden Magazine nummer 54. In de 54ste editie van Helden sieren Ronald en Bartina Koeman de cover van het eindejaarsnummer. Ze vertellen uitgebreid over de roerige periode die ze achter de rug hebben. Ronald verruilde het Nederlands elftal voor FC Barcelona, ze werden voor het eerst opa en oma, maar kampten ook allebei met ernstige gezondheidsproblemen.
Naast het verhaal van Ronald en Bartina Koeman lees je veel meer interviews en reportages met én over jouw favoriete Nederlandse topsporters. Zo eren ploeggenoten Suzanne Schulting, Yara van Kerkhof en Rianne de Vries hun vriendin, in de Ode aan Lara. Daarnaast spraken we Patrick Lefevere over de afschuwelijke crash van zijn topsprinter Fabio Jakobsen, is Sven Kramer begonnen aan zijn ‘last dance’, vertelt Stefan de Vrij over het geheim achter zijn succes én lees je een dubbelinterview met de blikvangers van het Nederlandse hockey: Jorrit Croon en Maria Verschoor.
Ook in de 54ste editie van Helden spraken we onze Held van het Jaar, Harrie Lavreysen over dikke benen en slapen in een dwangbuis. Gingen Erben Wennemars en Marlou van Rhijn op audiëntie bij de koning van de marathon: Eliud Kipchoge én verteld Esther Vergeer over hoe haar lang gekoesterde kinderwens uitkwam en ze dit jaar werd geconfronteerd met borstkanker.
Verder legt onze Heldin van het Jaar: Anna van der Breggen uit waarom ze volgend jaar heeft besloten te stoppen en spraken we wereldkampioene Ceylin del Carmen Alvarado over de liefde, het geloof, looks en racisme. Daarnaast bracht Helden een eerbetoon uit aan een van de beste NBA-basketballers ooit: Kobe Bryant, behaalde Henk Gemser vele successen als schaatscoach, behoort Kimberly Alkemade tot de snelste paralympische sprinters van Nederland en autocoureur Alessandro Zanardi verteld over zijn pech als mens. Victoria Koblenko ging langs bij hockeyinternationaal Terrance Pieters en staan we stil met Sari van Veendendaal in de ‘Leeuwinnen in het Rijks’.
Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.
